Χρησιμοποιούμε τη λέξη “αγάπη” για να περιγράψουμε την πιο δυναμική και σημαντική ανθρώπινη εμπειρία που υπάρχει. Αυτό που ονομάζουμε αγάπη είναι μεγαλύτερο απ’ όλα όσα μπορούμε να πούμε για’ αυτό. Και οι περισσότεροι άνθρωποι θα συμφωνούσαν ότι δεν υπάρχει τίποτα πιο σημαντικό στη ζωή από το ν’ αγαπάς και ν’ αγαπιέσαι.
Τα παιδιά μας, όταν τα αγαπάμε με όλη μας την καρδιά και τα αποδεχόμαστε άνευ όρων, αναπτύσσονται. Η αγάπη είναι το έδαφος στο οποίο μεγαλώνουν, είναι το φως του ήλιου που καθορίζει την κατεύθυνσή τους, είναι το νερό που τα τρέφει.
Τα παιδιά χρειάζονται αγάπη από τη στιγμή που γεννιούνται- ακόμα και πριν γεννηθούν.
Τα νεογέννητα είναι απόλυτα εξαρτημένα από τη ζεστασιά, την τρυφερότητα και την προσοχή μας. Το ενεργό ενδιαφέρον μας τρέφει μέσα τους το αίσθημα ότι είναι επιθυμητά και ότι ανήκουν. Καθώς τα παιδιά ωριμάζουν, συνεχίζουν να χρειάζονται να τους δείχνουμε την αγάπη μας και την κατανοούν καλύτερα μέσα από τις γεμάτες τρυφερότητα και ενσυναίσθηση πράξεις μας. Και αστείρευτη πηγή της αγάπης μας αποτελεί το γεγονός ότι τα αποδεχόμαστε ολοκληρωτικά.
Παρ’ όλο που για τα παιδιά είναι ουσιώδες να νιώθουν ότι αγαπιούνται η αγάπη είναι μια θεμελιώδης ανθρώπινη ανάγκη που ποτέ δεν ξεπερνάμε όσο κι αν μεγαλώσουμε. Σαν ενήλικες, θέλουμε ακόμα να είμαστε επιθυμητοί. Χρειαζόμαστε ακόμα ανθρώπινη επαφή, δέσιμο,τρυφερότητα, και ένα ζεστό άγγιγμα. Όλοι μας θέλουμε να μας δέχονται γι’ αυτό που είμαστε, και να έχουμε φίλους που μας κάνουν να αισθανόμαστε ότι ανήκουμε.
Τα παιδιά μας ξέρουν ότι τα θέλουμε και τα αγαπάμε όταν τους φερόμαστε καλά, και όταν συνοδεύουμε τα λόγια αγάπης με έργα αγάπης, και με ένα τρυφερό άγγιγμα. Δεν αρκεί να λέμε “Σ’ αγαπώ”. Στη συμβουλευτική γονέων, τονίζω συχνά τα τρία χαρακτηριστικά της αγάπης: αποδοχή, τρυφερότητα και εκτίμηση. Τα παιδιά μας έχουν ανάγκη να ζουν σε μια ατμόσφαιρα που τους δίνει τη σιγουριά ότι θα τα αποδεχόμαστε και θα αγαπούμε πάντα, ακόμα κι αν έχουν ελαττώματα. Αν αγαπηθούν μ’ αυτό τον τρόπο, θα μπορέσουν να ωριμάσουν και να αναπτύξουν την ικανότητά τους να αγαπήσουν.
Η Άνευ Όρων Αποδοχή Διδάσκει την Αγάπη
Εκφράζουμε την αγάπη μας στα παιδιά μας με χαμόγελα, αγκαλιές, φιλιά και χάδια, με τη θέρμη της τρυφερότητάς μας, καθημερινά, όλα τα χρόνια της παιδικής ηλικίας τους, αλλά και κατά την ενήλικη ζωή τους.
Όταν δεχόμαστε τα παιδιά μας άνευ όρων, παραιτούμαστε από οποιαδήποτε επιθυμία μας να αλλάξουμε τον βαθύτερο εαυτό τους. Για να το κάνουμε αυτό, μπορεί να χρειαστεί να παραιτηθούμε από μερικά από τα παλιότερα και πιο αγαπημένα μας όνειρα. Η μητέρα που η κόρη της προτιμά το διάβασμα από το μπαλέτο, και ο πατέρας που ο γιος του αποφασίζει ότι του αρέσει περισσότερο η χημεία από το μπάσκετ, αντιμετωπίζουν μια επιλογή, ως προς το τι είναι πιο σημαντικό: να ζήσουν τα όνειρά τους και τις προσδοκίες τους μόνο από τα παιδιά τους, ή να προσφέρουν στα παιδιά τους τη συναισθηματική υποστήριξη και αποδοχή που χρειάζονται, για να βρουν και να κυνηγήσουν τα δικά τους όνειρα. Από αυτή την οπτική γωνία, η επιλογή θα έπρεπε να είναι ξεκάθαρη. Άλλωστε, όταν δίνουμε στις ελπίδες των παιδιών μας το περιθώριο να αναπτυχθούν, διευρύνουμε και εμπλουτίζουμε και τον δικό μας κόσμο.
Χρειάζεται, επίσης, να δώσουμε στα παιδιά μας να καταλάβουν ότι, για να τα αγαπάμε δεν είναι απαραίτητα τα επιτεύγματα ή η συμμόρφωσή τους με τις δικές μας απαιτήσεις. Η αγάπη πρέπει να δίνεται πάντα ελεύθερα, όχι να προσφέρεται σαν ανταμοιβή. Ποτέ δεν πρέπει να απειλούμε να τους στερήσουμε την αγάπη μας, ή να θέτουμε όρους λέγοντας, “Δεν θα σ’ αγαπάω αν δεν…”, ή “Θα σ’ αγαπώ όταν…”. Μερικοί γονείς φοβούνται ότι αν αγαπήσουν τα παιδιά τους ανεπιφύλακτα, εκείνα “δεν θα έχουν ποτέ κανένα λόγο να αγωνιστούν”. Τα παιδιά, όμως, έχουν ανάγκη να αγωνίζονται για στόχους και επιτεύγματα – και όχι για το θεμελιώδες δικαίωμα της αγάπης και της αποδοχής εκ μέρους των γονιών τους – αυτό το θεωρούν αυτονόητο.
Εντούτοις, η άνευ όρων αποδοχή των παιδιών μας δεν σημαίνει ανοχή στην ανάρμοστη ή ανεύθυνη συμπεριφορά από μέρους τους. Μπορούμε να αποδεχτούμε τα παιδιά μας, απορρίπτοντας συγχρόνως τις ανάρμοστες πράξεις τους και διατηρώντας κανόνες και όρια.
Ο εξάχρονος Τζέισον έχει αφήσει το ποδήλατό του στο δρομάκι πλάι απ’ το σπίτι – πάλι. Ο πατέρας του του έχει ζητήσει επανειλημμένα να το βάζει στη βεράντα, εξηγώντας του ότι φοβάται μήπως καμιά μέρα πέσει κατά λάθος πάνω του με το αυτοκίνητο. Ο Τζέισον, όμως, όλο το ξεχνάει. Τελικά, ένα βράδυ συμβαίνει το αναπόφευκτο, και ο μπαμπάς νιώθει κάτω από τις ρόδες του το τρίξιμο που φοβόταν.
Μπαίνοντας στο σπίτι είναι θυμωμένος, αλλά καταβάλει προσπάθεια να διατηρήσει την ψυχραιμία του. Μην ξέροντας τι έχει συμβεί, ο Τζέισον τρέχει να προϋπαντήσει τον πατέρα του με μια αγκαλιά.
Ο μπαμπάς σκύβει και σηκώνει το γιο του. “Θέλω να σου δείξω κάτι”, λέει με σοβαρό ύφος. Πηγαίνει τον Τζέισον στο παράθυρο, απ’ όπου βλέπει το διαλυμένο ποδήλατο.
“Ωχ, όχι!”, αναφωνεί ο Τζέισον, καθώς συνειδητοποιεί τι συνέβη. Σφίγγεται περισσότερο στο λαιμό του πατέρα του, και χώνει το πρόσωπό του στον ώμο του.
“Άφησες το ποδήλατό σου στο δρομάκι”, λέει απλά ο μπαμπάς. Ο Τζέισον γνέφει καταφατικά. Ο πατέρας του συνεχίζει να τον κρατά, προσθέτοντας, “Αυτό ήταν που φοβόμουν”. Ο μπαμπάς αφήνει τον Τζέισον κάτω. Κοιτάζει το γιο του ίσια στα μάτια και λέει, “Καταλαβαίνεις ότι μπορεί να έχει καταστραφεί;”. Το αγόρι γνέφει δακρυσμένο. ‘Πάμε να το δούμε από κοντά;”, λέει ο μπαμπάς, προσθέτοντας, “μπορεί να καταφέρουμε να το φτιάξουμε”. Το μήνυμα που περνά ο μπαμπάς στον Τζέισον είναι: “Παρ’ όλο που δεν μου αρέσει πάντα η συμπεριφορά σου, σ’ αγαπώ πάντα και θα σε βοηθώ και θα σε στηρίζω”.
Δείχνοντάς τους ότι νοιαζόμαστε
Τα παιδιά έχουν, βέβαια, την ανάγκη να τους λέμε ότι τα αγαπάμε, αλλά χρειάζονται ακόμα περισσότερο να επιβεβαιώνουμε τα λόγια μας με αγκαλιές, φιλιά και χάδια. Η ανάγκη για άγγιγμα είναι, ίσως, μια από τις πιο θεμελιώδεις, παγκόσμιες, και ισχυρές ανάγκες στη ζωή μας – εξίσου σημαντική για το νεογέννητο μωρό όσο και για τους παππούδες του. Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν αυτό που οι άνθρωποι γνώριζαν ενστικτωδώς εδώ και πολύ καιρό: ότι το τρυφερό άγγιγμα έχει θεραπευτική δύναμη. Μετά από τις απαραίτητες πρώτες βοήθειες, η θέρμη ενός τρυφερού αγγίγματος μπορεί να βοηθήσει τη θεραπευτική αντίδραση του σώματος.
Τα παιδιά μας έχουν δικαίωμα στην ανακούφιση που μπορεί να τους προσφέρει το άγγιγμά μας.
Η αγκαλιά της μαμάς ή του μπαμπά μπορεί να γαληνέψει ένα παιδί που χρειάζεται παρηγοριά, είτε επειδή έγδαρε το γόνατό του είτε επειδή πληγώθηκαν τα αισθήματά του. Μερικές φορές, ακόμα κι ένα χαϊδευτικό χτύπημα στον ώμο μπορεί να καταπραΰνει και να δώσει δύναμη.
Δεν υπάρχει τρόπος να τονίσουμε αρκετά πόσο σημαντικό είναι να εκδηλώνουμε την αγάπη που νιώθουμε για τα παιδιά μας. Μια μητέρα, που συμμετείχε σε μια ομάδα συμβουλευτικής γονέων, παραδέχθηκε: “Ένιωθα ενοχές επειδή πίστευα ότι δεν αγαπούσα αρκετά το αγοράκι μου. Μπορεί, όμως, απλώς, να μην εκφράζω αρκετά την αγάπη μου”.
Μερικοί γονείς χρειάζονται βοήθεια για να μάθουν να δίνουν στα παιδιά τους την τρυφερότητα που χρειάζονται. Μια μητέρα περιέγραψε την παιδική της ηλικία σε μια οικογένεια αρκετά ψυχρή και συγκρατημένη. Οι γονείς της την αγαπούσαν, αλλά δεν εξέφραζαν την αγάπη τους. Όταν η ίδια έγινε μητέρα, ακολούθησε το πρότυπο της οικογένειάς της. Αγαπούσε πάρα πολύ την κόρη της, που ήταν δύο ετών, αλλά δεν ήταν από τη φύση της εκδηλωτική.
Επειδή αυτή η μητέρα ήταν ευαισθητοποιημένη στις ανάγκες της κόρης της, αποφάσισε να διακόψει το επαναλαμβανόμενο πρότυπο της δικής της οικογένειας, και να μάθει να εκφράζει την αγάπη που ένιωθε. Κατέβαλε συνειδητή προσπάθεια να σηκώνει πιο συχνά την κόρη της στην αγκαλιά της, να κάθεται κοντά της όταν της διάβαζε παραμύθια και να την αγκαλιάζει όταν τη βοηθούσε να ανέβει και να κατέβει από την κούνια. Έβρισκε κάθε μέρα δεκάδες ευκαιρίες να εκφράζει στην κόρη της την τρυφερότητα που δεν της είχαν δείξει ποτέ οι γονείς της. Όταν επέστρεψε στην τάξη της συμβουλευτικής γονέων μετά από δύο εβδομάδες, είπε: “Ξέρετε, άρχισα να το κάνω για την κόρη μου, αλλά τώρα συνειδητοποιώ ότι είναι σημαντικό και για μένα”.
Οι εκδηλώσεις τρυφερότητας είναι ζωτικής σημασίας για όλα τα παιδιά. Έχουν ανάγκη τη σωματική επαφή που επιβεβαιώνει το “Σ’ αγαπώ”. Η επανάληψη και η σταθερότητα των τρυφερών μας εκδηλώσεων τούς επιτρέπει να βιώσουν ολοκληρωτικά την αγάπη μας, που δεν πρέπει ποτέ να τη στερούνται.
Παραδείγματα Αγάπης και Τρυφερότητας
Ο τρόπος που η μαμά και ο μπαμπάς φέρονται ο ένας στον άλλο, και το αμοιβαίο ενδιαφέρον που δείχνουν, παρέχει ένα ισχυρότατο πρότυπο αποδοχής και αγάπης. Τα παιδιά είναι δεινοί παρατηρητές, και μαθαίνουν για το γάμο παρακολουθώντας τους γονείς τους. Συχνά, το παράδειγμα που δίνουμε στα παιδιά μας με τις καθημερινές μας συναναστροφές, γίνεται πρότυπο για τις σχέσεις που θα φτιάξουν τα ίδια όταν παντρευτούν. Στην πραγματικότητα, ο τρόπος που φερόμαστε στο/στη σύζυγό μας παρέχει στα παιδιά μας ένα πρότυπο ζωής που μπορεί να σταθεί ο πιο ισχυρός παράγοντας επιρροής για τις μελλοντικές επιτυχίες, την προσωπική τους ολοκλήρωση και την ευτυχία τους. Επηρεάζει το είδος των ανθρώπων για τους οποίους θα νιώθουν έλξη, και το είδος των σχέσεων που θα δημιουργήσουν με τη δική τους οικογένεια.
Έτσι, παρ’ όλο που δεν υπάρχει μαγική συνταγή για έναν ευτυχισμένο γάμο, πρέπει να βάλουμε τα δυνατά μας να τους δώσουμε το καλό παράδειγμα. Να τους προσφέρουμε τα υλικά – μέσα από την αμοιβαία καθημερινή συμπεριφορά μας, ο ένας γονιός προς τον άλλο – για να χτίσουν το δικό τους αυριανό “σπιτικό” – ένα σπιτικό αμοιβαίας αποδοχής της διαφορετικότητας του καθενός μας. Μια ώριμη και υγιής σχέση χαρακτηρίζεται από ισορροπία στο δούναι και λαβείν. Προϋποθέτει αποδοχή των προτερημάτων και των ελαττωμάτων του άλλου, καθώς και ικανότητα επίδειξης τρυφερότητας, ενσυναίσθησης και συμπόνιας. Τα παιδιά μας βλέπουν με ποιον τρόπο νοιαζόμαστε και φροντίζουμε ο ένας τον άλλο, και αντιλαμβάνονται επίσης πότε δεν το κάνουμε. Όταν σεβόμαστε και στηρίζουμε ο ένας τον άλλο, και φερόμαστε με ζεστασιά και τρυφερότητα – μοιραζόμενοι κοινά ενδιαφέρονται και αξίες αλλά και αποδεχόμενοι συγχρόνως τις ατομικές μας διαφορές – τους δίνουμε ένα πρότυπο για να φτιάξουν και να διατηρήσουν μια επιτυχημένη σχέση.
Τα Σωστά Θεμέλια
Τα παιδιά που νιώθουν σίγουρα ότι τα αγαπούν και τα αποδέχονται, αποκτούν εσωτερική δύναμη που χρειάζονται γι να επιδιώξουν τους στόχους τους. Και τα παιδιά που εισπράττουν την ζεστασιά και τη φροντίδα, την αποδοχή και την αγάπη που έχουν ανάγκη, μαθαίνουν να αγαπούν τον εαυτό τους. Αν μεγαλώσουν ξέροντας ότι αξίζουν αγάπη, και περιμένοντας ότι θα αγαπηθούν, θα μπορέσουν να δώσουν και να πάρουν αγάπη και να διατηρήσουν τρυφερές σχέσεις. Ό,τι άλλο και να κάνουν στην ζωή τους, σίγουρα δεν υπάρχει τίποτα πιο σημαντικό από αυτό. Όποια επιτυχία ή καταξίωση κι αν έχουν, σε οποιοδήποτε τομέα (επαγγελματικό, οικονομικό, καλλιτεχνικό, πολιτικό) δεν θα είναι ικανή να αναπληρώσει το κενό από την έλλειψη του δούναι και λαβείν της αγάπης. Μπορεί να ανέρχονται στα σκαλοπάτια της κοινωνικής καταξίωσης, αλλά θα μένουν στάσιμα ή θα κατέρχονται τα σκαλοπάτια της καταξίωσης στην αγάπη. Και χωρίς αυτήν, όλα τ’ άλλα θα αποτελούν το «χρυσό κέλυφος» για την απόκρυψη αυτής της σημαντικής στέρησης.
Απόσπασμα από το βιβλίο «Τα παιδιά μαθαίνουν αυτό που ζουν» Nolte Dorothy – Law, εκδόσεις Θυμάρι.
