Για τους παιδαγωγούς Μοντεσσόρι είναι πολύ σημαντικό να βοηθάμε τα παιδιά να διαμορφώσουν τη δική τους αντίληψη για τον εαυτό τους, να μάθουν να αποδέχονται τον εαυτό τους όπως είναι και να μάθουν ποιες συμπεριφορές τους προς τους άλλους τα κάνουν να νιώθουν καλά.
Από τις δεκαετίες του ’70 και του ’80 υπάρχει η παρότρυνση προς τους γονείς να επιβραβεύουν τα παιδιά τους με σκοπό να ενισχύσουν την αυτοπεποίθησή τους. Ακούμε, λοιπόν, συχνά τους γονείς να λένε “μπράβο”, “πολύ καλή δουλειά“, και “τι καλό παιδί“. Το λέμε σαν απάντηση για οτιδήποτε. Επαινούμε τα παιδιά για τις ζωγραφιές τους, επειδή τράβηξαν το καζανάκι, τα επιβραβεύουμε δίνοντας μιας διάσταση θριάμβου σε κάθε τους επίτευγμα.
Αυτά τα είδη επαίνου αποτελούν εξωγενή κίνητρα που δεν προκύπτουν από το ίδιο το παιδί.
Ο Alfie Kohn έχει γράψει ένα ενδιαφέρον άρθρο με τίτλο “Πέντε λόγοι για να Σταματήσουμε να Λέμε “Μπράβο!” στο οποίο επισημαίνει πως:
- Ο έπαινος μπορεί στην πραγματικότητα να έχει χειριστικό χαρακτήρα όταν τον χρησιμοποιούμε σαν ένα εργαλείο διαπραγμάτευσης, επιχειρώντας να δώσουμε στο παιδί κίνητρο.
- Μπορεί να δημιουργήσει άτομα εξαρτημένα από τον έπαινο.
- Ο έπαινος μπορεί στην πραγματικότητα να στερήσει από τα παιδιά την απόλαυση, μαθαίνοντάς τα να περιμένουν τη δική μας αντίδραση αντί να βιώνουν τη χαρά της δημιουργίας.
- Τα παιδιά μπορεί να χάσουν τον ενθουσιασμό τους όταν μαθαίνουν να κάνουν κάτι για την επιβράβευση, επειδή αυτό αφαιρεί το νόημα που έχει η δραστηριότητα για τα ίδια.
- Ο έπαινος μπορεί να περιορίσει το αίσθημα της επίτευξης – όταν μία δραστηριότητα συνδέεται με την πίεση της επιτέλεσης, το ενδιαφέρον ή η απόλαυση του παιδιού μειώνεται ή το παιδί διστάζει να δοκιμάσει κάτι καινούργιο.
Οι παιδαγωγοί Μοντεσσόρι πιστεύουμε, αντίθετα, πως ένα παιδί θα μάθει πώς να συμπεριφέρεται αν ενισχύσουμε τα ενδογενή τους κίνητρα – το εσωτερικό του “ραντάρ”, το οποίο υπαγορεύει αν κάτι είναι σωστό (ή λάθος) και αναγνωρίζει τι βοηθάει (ή βλάπτει) τον εαυτό του ή κάποιο άλλο άτομο.
Τι μπορούμε να πούμε εναλλακτικά
Όταν ξεκινήσουμε να το παρατηρούμε, πιθανόν να μας εκπλήξει πόσο συχνά πιάνουμε τον εαυτό μας να λέει “μπράβο”. Ίσως τότε επιλέξουμε να το αλλάξουμε. Ψάχνοντας για εναλλακτικές, η καλύτερη τακτική είναι να σκεφτούμε τι θα λέγαμε σε ένα άλλο ενήλικο άτομο παρέχοντάς του ανατροφοδότηση.
Παραθέτω εδώ κάποιες ιδέες που πρωτοσυνάντησα στο βιβλίο Πώς να μιλάτε στα παιδιά σας ώστε να σας ακούν και πώς να τα ακούτε ώστε να σας μιλούν των Adele Faber και Elaine Mazlish. Αυτό που μου αρέσει σε αυτές τις προτάσεις είναι πως επιτρέπουν στο παιδί να καταλάβει συγκεκριμένα τι εκτιμάμε και παρέχει στο παιδί λεξιλόγιο πολύ πιο πλούσιο από ένα “μπράβο”.
1. Περιγράφουμε αυτό που βλέπουμε
Επικεντρωθείτε στη διαδικασία αντί για το αποτέλεσμα της δουλειάς και περιγράψτε τι έκανε το παιδί. Δώστε ανατροφοδότηση, χρησιμοποιώντας θετικές και πραγματικές περιγραφές των πράξεων και των επιτευγμάτων του παιδιού:
“Πήγες το πιάτο σου στην κουζίνα”.
“Φαίνεσαι πολύ ευχαριστημένη με τον εαυτό σου”.
“Ντύθηκες μόνος σου”.
“Έβαλες όλα τα τουβλάκια στο καλάθι και το έβαλες πίσω στο ράφι”.
“Χρησιμοποίησες μπλε και κόκκινη μπογιά. Βλέπω μία κυματιστή γραμμή εδώ”.
2. Συνοψίζουμε με μία λέξη
“Ετοίμασες την τσάντα σου και είσαι έτοιμη να πάμε στην παραλία. Αυτό το λέω ανεξαρτησία!”
“Βοήθησες τη γιαγιά με την τσάντα της. Αυτό το βρίσκω πολύ ευγενικό!”
“Σκούπισες το νερό από το πάτωμα με τη σφουγγαρίστρα χωρίς να σου το ζητήσω. Αυτό είναι να είσαι εφευρετικός!”
3. Περιγράφουμε πώς νιώθουμε
“Είμαι τόσο ενθουσιασμένη για σένα”.
“Είναι μεγάλη απόλαυση να μπαίνω στο δωμάτιο όταν όλα είναι τακτοποιημένα”.
Απόσπασμα από το βιβλίο Μοντεσσόρι στο σπίτι με το μικρό παιδί (1-3 ετών) της Simone Davies
