Μια από τις θεμελιώδεις ανάγκες που δυσκολευόμαστε να καλύψουμε στην περίοδο της πανδημίας και της κοινωνικής αποστασιοποίησης είναι αυτή του αγγίγματος. Ανάμεσα στους ερευνητές που μελετούν τους μηχανισμούς του είναι και μια Ελληνίδα, η Δρ Κατερίνα Φωτοπούλου, νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστημιακό Κολλέγιο του Λονδίνου, που μίλησε σε πρόσφατο ρεπορτάζ του Guardian.
«Η κατασκευή του ανθρώπινου σώματος έχει βασιστεί στο άγγιγμα που απολαμβάνει από τους φροντιστές του. Είμαστε εξαρτημένοι από το φροντιστή μας για να ικανοποιήσουμε βασικές ανάγκες. Ελάχιστα μπορούν να γίνουν χωρίς το άγγιγμα» πιστεύει η Ελληνίδα ερευνήτρια.
Μπορεί να έχουμε συνδέσει την παραπάνω περιγραφή κυρίως με τη φροντίδα ενός μωρού, όμως οι ενήλικες έχουμε εξίσου ανάγκη από τη σωματική επαφή, όπως προσθέτει ένας άλλος νευροεπιστήμονας με έδρα τη Βρετανία, ο Φράνσις ΜακΓκλόουν, από το Πανεπιστήμιο Τζον Μουρς στο Λίβερπουλ: «Ίσως αρχίσουμε να συνειδητοποιούμε ότι κάτι μας λείπει, αλλά δεν γνωρίζουμε πάντα ότι αυτό το κάτι είναι το άγγιγμα. Αλλά όταν μιλάμε για το πρόβλημα της μοναξιάς, συχνά παραβλέπουμε το προφανές: πως είναι αυτό που στερούνταιοι μοναχικοί άνθρωποι».
Ο εξελικτικός ψυχολόγος Ρόμπιν Ντάνμπαρ θεωρεί ότι η απουσία αγγίγματος έχει τεράστιες επιπτώσεις τόσο στη σωματικήόσο και στην ψυχική υγεία μας. «Όταν βρισκόμαστε με στενούς συγγενείς και φίλους, αγγιζόμαστε περισσότερο από όσο το συνειδητοποιούμε. Το ίδιο ακριβώς παρατηρούμε και σε άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά. Σε κάθε επίπεδο κάθε κοινότητας θηλαστικών εμφανίζονται ομάδες πέντε καλύτερων φίλων που κάνουν ο ένας στον άλλο grooming– η δική τους εκδοχή του κοινωνικού αγγίγματος. Αυτές οι στενές συμμαχίες λειτουργούν σαν προστασία από τον έξω κόσμο».
Η απουσία αγγίγματος, λοιπόν, έρχεται σε αντίθεση προς τη φύση μας, ακόμα και αν δεν είμαστε ιδιαίτερα διαχυτικοί. «Το άγγιγμα περιορίζει τις συνέπειες του στρες και του πόνου, τόσο σε σωματικό όσο και σε συναισθηματικό επίπεδο. Η απουσία του συνδέεται, σύμφωνα με τις έρευνές μας, με υψηλότερα επίπεδα άγχους» όπως εξηγεί η Δρ. Φωτοπούλου. «Σε περιόδους εντονότερου στρες -όταν, για παράδειγμα, χάνουμε μια δουλειά ή κάποιον αγαπημένο μας- η σωματική επαφή μάς βοηθάει να ανταπεξέλθουμε, κυρίως εξισορροπώντας τις συνέπειες της ορμόνης του στρες, κορτιζόλης» προσθέτει η ερευνήτρια.
Όπως, μάλιστα, έχει παρατηρήσει ο ΜακΓκλόουν, νευρικές απολήξεις στο δέρμα που αποκαλεί CTs μεταφέρουν, μέσα από το άγγιγμα, ερεθίσματα στις εγκεφαλικές περιοχές που συνδέονται με τα συναισθήματα, βοηθώντας μας να διαχειριστούμε καλύτερα το στρες. Μάλλον όχι τυχαία, οι περισσότερες από αυτές τις απολήξεις βρίσκονται σε ζώνες του σώματος όπου δεν μπορούμε να κάνουμε «grooming» στον εαυτό μας, όπως στην πλάτη. «Η διέγερση αυτών των απολήξεων απελευθερώνει ωκυτοκίνη και ντοπαμίνη, που ρυθμίζουν τα επίπεδα κορτιζόλης και τη διάθεσή μας» καταλήγει ο ΜακΓκλόουν.
Αυτή την περίοδο δεν έχουμε πραγματικό υποκατάστατο για το άγγιγμα. Ή μήπως έχουμε; Μια νέα μελέτη της Δρος Φωτοπούλου, σύμφωνα με τον Guardian, που δεν έχει δημοσιευτεί ακόμα, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι μπορούμε να εκμεταλλευτούμε τα οφέλη του ακόμα και μέσα από την ενσυναίσθηση – για παράδειγμα, παρακολουθώντας τρυφερές σκηνές μιας ταινίας. Όπως, ωστόσο, διευκρινίζει η ερευνήτρια, «αυτό δεν μπορεί να αντικαταστήσει το άγγιγμα μόνιμα ή εξ ολοκλήρου, αλλά εν μέρει».
* Το 2011, σύμφωνα με τους Ellines.com, απονεμήθηκε στην Δρ Κατερίνα Φωτοπούλου, το βραβείο Σταδιοδρομίας Ελίζαμπεθ Γουόρινγκτον της Βρετανικής Νευροψυχολογικής Εταιρείας. Έχει επίσης λάβει το βραβείο Clifford Yorke (2006) από τη Διεθνή Εταιρεία Νευροψυχαναλυτικής Φροντίδας για Εισαγωγές στην Πρώιμη Επαγγελματική Σταδιοδρομία και το βραβείο Παπανικολάου.
