Η ντροπαλότητα ή συστολή είναι το συναίσθημα ανησυχίας, έλλειψης άνεσης ή αμηχανίας ειδικά όταν κάποιος βρίσκεται κοντά σε άλλους ανθρώπους. Εμφανίζεται συχνά σε καινούριες καταστάσεις ή με αγνώστους ανθρώπους. Μπορεί να είναι χαρακτηριστικό παιδιών με χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Η ντροπαλότητα δεν είναι ίδια με την εσωστρέφεια. Στα εσωστρεφή παιδιά αρέσει να είναι μόνα τους, είναι πιο χαρούμενα όταν διαβάζουν ένα βιβλίο ή όταν φτιάχνουν ένα πύργο με τουβλάκια απ’ ό,τι όταν παίζουν με τα παιδιά της γειτονιάς. Από την άλλη πλευρά, τα συνεσταλμένα παιδιά επιθυμούν πολύ την κοινωνική αλληλεπίδραση. Το πρόβλημα είναι ότι αυτό τους δημιουργεί έντονο άγχος.
Γενικά δεν είναι κακό να είναι κάποιος ντροπαλός. Η συστολή είναι στην πλειονότητα των περιπτώσεων ένα εντελώς φυσιολογικό συναίσθημα πολύ συνηθισμένο στα μικρά παιδιά, ιδιαίτερα όταν αυτά βρίσκονται ανάμεσα σε άγνωστα πρόσωπα. Σχεδόν το 50% των παιδιών ηλικίας 5 έως 15 ετών δείχνουν κάποια μικρή συστολή, ενώ φαίνεται ότι τα κορίτσια παρουσιάζουν σε μεγαλύτερο βαθμό δειλία σε σχέση με τα αγόρια. Εμφανίζεται κατά τη νηπιακή ηλικία και αργότερα στην πρώτη εφηβεία. Τα βρέφη 7 και 8 μηνών εμφανίζουν φόβο για τα ξένα πρόσωπα και είναι πιο ευαίσθητα και ντροπαλά. Μεγαλώνοντας αυτό ξεπερνιέται.
Τα ντροπαλά παιδιά είναι αυτάρκη, με ενσυναίσθηση αλλά συχνά δεν τους αρέσουν τα καινούρια πράγματα. Αργούν να «ζεσταθούν» και τους παίρνει περισσότερο χρόνο για να προσαρμοστούν σε μια νέα κατάσταση. Θέλουν να είναι κοινωνικά, αλλά αποφεύγουν να πλησιάσουν τους άλλους είτε γιατί φοβούνται ή γιατί δεν ξέρουν πώς.
Σε ελάχιστες περιπτώσεις είναι σημάδι βαθύτερου κοινωνικού άγχους. Οι γονείς θα πρέπει να βοηθήσουν ή και να απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό όταν αυτή η συστολή παρεμβαίνει αρνητικά και εμποδίζει τη λειτουργικότητα του παιδιού (π.χ. όταν το παιδί δε θέλει να πάει στο σχολείο, δεν μπορεί να κάνει φίλους, τρομοκρατείται όταν πηγαίνει σε ένα παρτυ ή σε αθλητικές δραστηριότητες ή και όταν βιώνει έντονο άγχος). Συνήθως τα παιδιά με συστολή φοβούνται να πουν ή να κάνουν κάτι γιατί φοβούνται ότι θα γελοιοποιηθούν ή θα απορριφθούν.
Η συστολή επίσης μπορεί να είναι μια μορφή άμυνας. Το ντροπαλό συνεσταλμένο άτομο λόγω εσωτερικής ανασφάλειας νιώθει ότι κατά κάποιο τρόπο απειλείται. Προσπαθεί να προστατεύσει τον εαυτό του καταφεύγοντας στην υποταγή. Υιοθετεί λοιπόν μια συμπεριφορά διστακτικότητας, προσπαθεί να περνά απαρατήρητο,να βρίσκεται εκτός σκηνής και έτσι νιώθει περισσότερο προστατευμένο. Με αυτό τον τρόπο όμως δεν καλλιεργεί τη διεκδικητική συμπεριφορά και νιώθει ελλειμματικό.
Τα αίτια της ντροπαλότητας είναι πολλά και ποικίλα:
Δεν είναι εγγενές χαρακτηριστικό αν και μερικά παιδιά είναι περισσότερο ευαίσθητα και ευπρόσβλητα από άλλα.
Τα παιδιά μαθαίνουν να είναι ντροπαλά ίσως γιατί επανειλημμένως έχουν απειληθεί και τρομοκρατηθεί από άλλους.
Δεν έχουν την ανάλογη κοινωνική εμπειρία και δεν ξέρουν πώς να αλληλεπιδράσουν με τους άλλους.
Η στάση και η συμπεριφορά των γονέων παίζει καθοριστικό ρόλο. Η αυταρχική πειθαρχία, η έντονα απαιτητική αλλά και η υπερπροστατευτική στάση των γονέων μειώνουν το αυτοσυναίσθημα του παιδιού.
Η ασυνέπεια στις απαιτήσεις των γονέων καλλιεργεί τη δειλία αφού το παιδί ποτέ δεν είναι σίγουρο ότι κάνει το σωστό.
Oι γονείς δε διαθέτουν οι ίδιοι κάποιες κοινωνικές δεξιότητες και πιθανόν δεν προσφέρουν επαρκή πρότυπα συμπεριφοράς στα παιδιά ώστε αυτά να ταυτιστούν μαζί τους.
ΤΡΟΠΟΙ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΟΥΜΕ ΤΟ ΣΥΝΕΣΤΑΛΜΕΝΟ ΠΑΙΔΙ
– Να αποφύγουμε να εκφράσουμε το θυμό μας και την αποδοκιμασία μας. Πολλές φορές οι γονείς έχουν μια ιδεατή εικόνα για το πώς θέλουν το παιδί τους και όταν αυτό αποκλίνει, αρχίζουν χωρίς να το συνειδητοποιούν να δυσανασχετούν και να το επικρίνουν. Το παιδί όμως έχει ανάγκη να του δείξουμε ενσυναίσθηση και αποδοχή.
– Θα πρέπει να αναλυθούν όλες οι μορφές κοινωνικών εκδηλώσεων που προκαλούν αναστάτωση στο παιδί και να δοθεί η ευκαιρία να εκφράσει τα συναισθήματά του.
– Μπορούμε να ενισχύσουμε το ηθικό του παιδιού φέρνοντας το βαθμιαία σε επαφή με νέα πρόσωπα που θα παίξουν μαζί του στο σπίτι του, στο γνώριμο οικείο χώρο. Κατόπιν σταδιακά να το εντάξουμε σε ευρύτερες ομάδες. Ο έπαινος και η ενθάρρυνση θα το βοηθήσουν να αποκτήσει την απαιτούμενη αυτοπεποίθηση.
– Μπορούμε να παρακινήσουμε το παιδί να πλησιάσει μια ομάδα συνομηλίκων και να δώσουμε τον απαραίτητο χρόνο ώστε να γνωριστούν καλύτερα μεταξύ τους. Να του μάθουμε τρόπους για το πώς μπορεί να συμμετέχει και αυτό σε μια συζήτηση λέγοντας π.χ. « Μου αρέσει κι εμένα το ποδόσφαιρο».
– Να δίνουμε τις κατάλληλες ευκαιρίες για καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων. Στο μαγαζί μπορεί να πληρώσει στο ταμείο, στο εστιατόριο ή στην καφετέρια να παραγγέλλει μόνο του.
– Καλό είναι να επαινούμε κάθε μικρό βήμα προόδου.
– Πάνω απ’ όλα πρέπει να δείξουμε αποδοχή και αγάπη.
Εξάλλου, το να είσαι ντροπαλός δεν είναι διαταραχή.
Είναι τελείως άσκοπο να ανησυχεί κανείς γιατί το παιδί δεν είναι ιδιαίτερα θορυβώδες και εξωστρεφές. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που είναι συνεσταλμένοι αλλά δε νιώθουν μειονεκτικά ή δυστυχείς. Τέτοιοι τύποι στρέφουν το ενδιαφέρον τους στον εσωτερικό τους εαυτό και τους ενδιαφέρουν οι αφηρημένες έννοιες (π.χ. λογοτεχνία, ποίηση, κλπ).
Γράφει η Ιωάννα Κιόχου, Ψυχολόγος
