Αξιωματικά, μια από τις μεγαλύτερες νίκες του πατριαρχικού συστήματος σε ό,τι αφορά τις καταγγελίες βιασμού, ειδικά αυτές που έγιναν με σημαντική χρονική απόσταση από το διαπραχθέν έγκλημα, είναι η μετατόπιση της κουβέντας από την ειδεχθή πράξη στη στάση του θύματος.
Υπάρχει μία συγκεκριμένη πολιτική, ρητή και άρρητη, που ακολουθείται, προκειμένου από την καταγγελία, (που δημιουργεί τεράστια κρίση: στην κοινή γνώμη, στο πλαίσιο του φορέα που απευθύνεται, στην οικογένεια και τους οικείους του δράστη), να μετακινηθούμε μεθοδικά σε ένα θολό σημείο, όπου ακόμη και η πιο σπαρακτική εξομολόγηση τελματώνει, τίθεται εν αμφιβόλω, ντροπιάζει το θύμα και όχι τον δράστη.
Δεν ισχυρίζεται κανείς ότι ανάλογες ήταν οι προθέσεις της Ελληνικής Ομοσπονδίας Ιστιοπλοΐας, όταν απαντούσε με σχετική ανακοίνωσή της στη σπαρακτική αποκάλυψη της Σοφίας Μπεκατώρου.
Ωστόσο, η επιλογή λέξεων και η ψυχρή, αμήχανη, αποστασιοποιημένη διατύπωση για ένα τόσο σοβαρό ζήτημα, μαρτυρά σοκ και κρίση, και τελικώς δικαιολογεί τις οργισμένες αντιδράσεις της κοινής γνώμης ακριβώς γι’ αυτή την απάντηση. Γιατί τώρα ένιωσε έτοιμη και δυνατή, θα είναι πάντα η απάντηση, ανεξαρτήτως του «ποια» είναι το θύμα.
Ας δούμε, όμως, την απάντηση γραμμή προς γραμμή
«Με αφορμή την δημόσια τοποθέτηση της Ολυμπιονίκου κ. Σοφίας Μπεκατώρου, η Ελληνική Ιστιοπλοϊκή Ομοσπονδία δηλώνει ότι μέχρι πρόσφατα δεν είχε λάβει καμία επιστολή ή έστω άτυπη καταγγελία σχετικά»: Ενδιαφέρον αυτό το σημείο και δεκτό. Παραδόξως, ωστόσο, η Σοφία Μπεκατώρου είχε παραχωρήσει συνέντευξη τον Δεκέμβριο του 2020, σε μεγάλο γυναικείο περιοδικό, στο οποίο αναφερόταν στο συμβάν, εν τούτοις, ο τίτλος υποβίβαζε την πέρα για πέρα σοβαρότατη αποκάλυψη της Ολυμπιονίκη. Το περιστατικό τιτλοφορήθηκε ως «παρενόχληση», παρά τα όσα αποκάλυπτε η Μπεκατώρου, και το θέμα έκλεισε εκεί. Δεκτό, λοιπόν, ότι η Ομοσπονδία δεν διαβάζει γυναικεία περιοδικά, ωστόσο, το θέμα είχε ήδη αρχίσει να ανακινείται, να συζητιέται, να βρίσκεται στη δημόσια σφαίρα. Παράξενο που δεν έφτασε μέχρι τα γραφεία των πλέον αρμόδιων.
«… Ωστόσο, ακόμη κι αν είχε λάβει ανεπίσημη καταγγελία, η Ομοσπονδία θα ήταν άτεγκτη στην αντιμετώπιση τέτοιου φαινομένου»:Παρήγορη η διαβεβαίωση περί άτεγκτης αντιμετώπισης, που όμως, ανατρέπεται στην αμέσως επόμενη παράγραφο, με σφυροκόπημα συγκεκριμένης δυναμικής λέξεων.
«… Επειδή, όμως, δεν πρέπει να πλανάται οποιαδήποτε σκιά για οποιονδήποτε»: Δεν υπάρχει σκιά. Υπάρχει μία σοβαρότατη καταγγελία για βιασμό. Η Ολυμπιονίκης έκανε την αρχή και μίλησε. Οι εσωτερικές διεργασίες και έρευνες δεν είναι δική της υπόθεση.
«… παροτρύνουμε την καταγγέλλουσα»: Η παρότρυνση, όταν απευθύνεται σε θύματα βιασμού, είναι μια εξαιρετικά λεπτή και πολύπλοκη υπόθεση. Είναι στη διακριτική ευχέρεια του ανθρώπου που δέχθηκε τέτοιου είδους επίθεση να αποφασίσει πόσα θα πει, σε ποιον χρόνο και πού. Είναι στη διακριτική του ευχέρεια να αξιολογήσει τον τρόπο με τον οποίο αντιδρά ο αρμόδιος φορέας και να ενημερώσει απευθείας τις αρχές. Ή και όχι.
«… εφόσον πήρε την πρωτοβουλία έστω και μετά τόσα χρόνια»: Εδώ γίνεται χρήση του κορυφαίου επιχειρήματος στις υποθέσεις βιασμού. «Μετά από τόσα χρόνια», σημαίνει ότι το θύμα καθυστέρησε σημαντικά. Αγνοείται, ωστόσο, επιδεικτικά ο λόγος της καθυστέρησης που μπορεί να είναι ο φόβος, η προστασία οικείων προσώπων, η αίσθηση ότι διατρέχει ακόμη κίνδυνο και πολλά ακόμη. Κάθε θύμα βιασμού αντιδρά διαφορετικά σε ό,τι έχει να κάνει με την καταγγελία του δράστη. Η αίσθηση ότι θα στοχοποιηθεί και θα δικαστεί αντί του θύτη (το γνωστό victim blaming) είναι ο κυριότερος παράγοντας, όταν προκύπτουν μεταχρονολογημένες καταγγελίες. Θα αρκούσε από την Ομοσπονδία μία διαβεβαίωση ότι ξεκινά άμεσα εσωτερική έρευνα και ότι επιθυμεί τη συνεργασία της καταγγέλλουσας προς αυτή την κατεύθυνση, αν δύναται, αν επιθυμεί, αν το επιτρέπει ο ψυχισμός της.
«… να μιλήσει σχετικά με αυτό το δυσάρεστο περιστατικό»: Δεν πρόκειται απλώς για ένα δυσάρεστο περιστατικό. Πρόκειται για βιασμό. Έγκλημα εξουσίας. Απολύτως λάθος εκτίμηση της κατάστασης.
«… να γίνει συγκεκριμένη»: Είναι συγκεκριμένη. Η Ομοσπονδία τεχνηέντως αποφεύγει να ζητήσει ευθέως ονόματα, γνωρίζοντας αυτό που αναφέρεται παραπάνω. Ότι είναι στην ευχέρεια του θύματος –και αφού αξιολογήσει ότι δεν κινδυνεύει– να αποκαλύψει περισσότερα στοιχεία.
«… και η Ομοσπονδία, εφόσον εμπίπτει στην αρμοδιότητά της, να μην έχει κανείς αμφιβολία ότι θα πράξει τα δέοντα»: Σωστά. Διότι μπορεί και να μην εμπίπτει στην αρμοδιότητά της η διαχείριση ενός τέτοιου σοβαρότατου ζητήματος. Μαντεύει κανείς τι μπορεί να σκέφτονται άλλες γυναίκες, που βρέθηκαν στην ίδια θέση με τη Μπεκατώρου. Μετά από αυτό, γιατί να μιλήσει κάποια που πέρασε τα ίδια;
Ας προσπεράσουμε το γεγονός της απολύτως απρόσωπης και μειωτικής –της πράξης και της ίδιας της καταγγέλλουσας– αντίδρασης. Ακόμη και αν δεχθούμε ότι σε τέτοιες ανακοινώσεις δεν χωρούν συναισθηματισμοί, ωστόσο, θα αρκούσε στοιχειώδης ενσυναίσθηση και σίγουρα κατηγορηματική απαλοιφή της “hit back – hit harder” διάθεσης που κάνει την υπόθεση ακόμη πιο προβληματική.
Ας παραμείνουμε στο πρόσωπο, στην καταγγελία, στα γεγονότα και ας σταθούμε λίγο πιο επίμονα σε μια σειρά από δεδομένα.
Μια γυναίκα, που τυγχάνει να είναι Ολυμπιονίκης, καταγγέλλει τον βιασμό της. Είναι η πρώτη από τον χώρο του αθλητισμού που προχωρά σε μία τέτοια αποκάλυψη. Το κάνει με καθυστέρηση, αλλά στον χρόνο που επέλεξε η ίδια. Είναι πλέον δυνατή, αναγνωρίσιμη, ξέρει ότι έχει ένα μήνυμα που πρέπει να ακουστεί.
Προσπαθεί μια (μέσω συνέντευξης), το μήνυμα τεχνηέντως αμπαλάρεται και θάβεται. Προσπαθεί δυο και επιτέλους ακούγεται. Καμιά γυναίκα –διάσημη ή όχι– δεν παίρνει τέτοιο ρίσκο, αν δεν λέει την αλήθεια.
Και δυστυχώς είναι μια αλήθεια, που, όπως στις περισσότερες υποθέσεις βιασμού, έτσι και εδώ διχάζει, κυρίως μέσω του εργαλειακού –για την πατριαρχία– ερωτήματος «γιατί τώρα;».
Γιατί τώρα ένιωσε έτοιμη και δυνατή, θα είναι πάντα η απάντηση, ανεξαρτήτως του «ποια» είναι το θύμα. Και, φυσικά, αν κρίνει κανείς και από την απάντηση της Ομοσπονδίας, κοντά στον νου κι η γνώση. Αν έτσι απαντά ένας επίσημος φορέας σε μία καταγγελία βιασμού, τότε μπορεί να νιώσει κανείς την απόγνωση του θύματος.
Ενδεχομένως, όντως η Ομοσπονδία να κατελήφθη εξ απίνης και να υπήρξε σοκ για τα όσα μπορεί να συμβαίνουν στην «οικογένειά» της. Όμως, η επιλογή των λέξεων στην αντίδρασή της παραμένει προβληματική. Τόσο που μελλοντικά, τέτοιου είδους απαντήσεις θα έπρεπε να διδάσκονται στις σχολές επικοινωνίας ως παραδείγματα προς αποφυγή και ειδικά σε ό,τι αφορά τη διαχείριση κρίσεων. Και ανθρώπων.
Γράφει η Χριστίνα Γαλανοπούλου για τη lifo.gr – και δεν θα μπορούσαμε να συμφωνήσουμε περισσότερο.
