Οι περισσότεροι ενήλικοι ούτε καν υποψιάζονται ότι τα παιδιά έχουν το δικό τους μυστικό – γνωρίζω μάλιστα κάποιους γονείς που τους κακοφαίνεται η ιδέα και μόνο ότι το παιδί τους μπορεί να θέλει να αποκρύψει οτιδήποτε από εκείνους.
Μια δύστυχη μητέρα, που ήθελε πάντα να ξέρει καθετί που έκανε το πεντάχρονο κοριτσάκι της κάθε λεπτό της ημέρας, ρωτούσε και παρέμβαινε διαρκώς, δίχως να καταλαβαίνει γιατί το παιδί της είχε αναπτύξει έναν ανεξέλεγκτο θυμό – σχεδόν θύμωσε μαζί μου όταν της είπα ότι η συμπεριφορά αυτή δεν ήταν τίποτε άλλο παρά η ενστικτώδης αντίδραση του παιδιού να κρατήσει το μυστικό του. “Μυστικό;”
Με κοίταξε προβληματισμένη κι έπειτα πρόσθεσε περιφρονητικά:
“Η Τζόαν δεν έχει μυστικά από μένα. Προσπαθώ πάντα να της δείχνω πόσο με ενδιαφέρει ό,τι κάνει. Όταν μεγαλώσει, θέλω να νιώθει πως είμαι η καλύτερή της φίλη και πως μπορεί να μου λέει τα πάντα”.
Μου πήρε αρκετό χρόνο να πείσω τη μητέρα ότι αν επέμενε σ’ αυτή τη συμπεριφορά, τότε και το παιδί θα επέμενε στην οξυθυμία του, ώσπου θα προέκυπτε ένα ανυπέρβλητο εμπόδιο, το οποίο και θα τις χώριζε.
Πιθανώς, ένα άλλο, πιο αδύναμο παιδί εύκολα θα αντιδρούσε με τον ακριβώς αντίθετο τρόπο και θα γινόταν η μικρή ηχώ της μητέρας του, χωρίς τη δική προσωπικότητα, έτοιμο να μοιραστεί κάθε δραστηριότητα, να είναι εξυπηρετικό, να φλυαρεί μαζί της ευχάριστα, θα ήταν όμως ένα παιδί χωρίς οντότητα.
Ένα παιδί χωρίς μυστικό γίνεται ένας ενήλικας χωρίς προσωπικότητα.
Αυτό το μυστικό που έχουν τα παιδιά δεν είναι και τόσο μυστηριώδες. Είναι η θεμελιώδης αρχή της ατομικής τους ανάπτυξης, ένα μυστικό το οποίο πιθανώς δεν μπορούν να εξηγήσουν σε κανέναν, ακόμη κι όταν ένας «ανόητος» ενήλικος προσπαθήσει να τους το αποσπάσει.
Στις μέρες μας, ασχολούμαστε τόσο πολύ με την επιστήμη, προσπαθούμε να εξηγούμε το πώς και το γιατί σε τέτοιο βαθμό, που πολλοί ευσυνείδητοι γονείς, δίχως να σκέφτονται, επιχειρούν να κατανοήσουν τα παιδιά τους κάνοντάς τους διαρκώς ερωτήσεις.
Αλλά αυτό σημαίνει ότι τους ζητάμε να μας πουν το μυστικό τους, κάτι που το παιδί απεχθάνεται. Τίποτα καλό δεν μπορεί να προκύψει από αυτή την ανάκριση.
Όταν το παιδί βλέπει ένα όμορφο λουλούδι και θέλει να μάθει το όνομα και το χρώμα του, η σοφή μητέρα λέει πως το λουλούδι λέγεται τριαντάφυλλο και το χρώμα του κόκκινο. Πρόσφερε τη βοήθειά της όταν της ζητήθηκε και το παιδί μένει ικανοποιημένο.
Όταν το παιδί αφομοιώσει την πληροφορία και θελήσει να μάθει περισσότερα, θα ρωτήσει από μόνο του. Αλλά αν η μητέρα το ρωτήσει “Γιατί θέλεις να μάθεις το όνομα του λουλουδιού;” ή “Γιατί ξαφνικά ενδιαφέρεσαι για το χρώμα;”, το παιδί αδυνατεί να της πει. Προσπαθεί, αλλά αυτό του προκαλεί σύγχυση. Η μητέρα προσπαθεί να ανακαλύψει το μυστικό του.
Την επόμενη φορά που το παιδί θα θελήσει να μάθει κάτι, θα ρωτήσει τη δασκάλα του, η οποία δεν θα κάνει άβολες ερωτήσεις – αν είναι βέβαια μία από τις δικές μας δασκάλες.
Για παράδειγμα, όταν η μικρή Τζόαν, με τα φοβερά ξεσπάσματα, ήρθε σ’ ένα από τα σχολεία μας, την πρώτη μέρα, δεν ήξερε πώς να συμπεριφερθεί επειδή κανείς δεν την ενοχλούσε ούτε της έκανε ερωτήσεις. Κοίταξε όλο το υλικό με το οποίο δούλευαν τα παιδιά, επέλεξε να πάρει χάντρες για να μετρήσει και όταν η δασκάλα τής έδειξε πώς μπορεί να τις χρησιμοποιήσει, την άφησε να δουλέψει μόνη της, έως ότου εκείνη έφερε στη δασκάλα μερικά γράμματα από γυαλόχαρτο και άρχισε η ίδια να της κάνει μερικές ερωτήσεις.
Στις έντεκα η ώρα, με έναν μεγάλο αναστεναγμό είπε “Πόσα πολλά πράγματα έκανα!” Και πραγματικά είχε προσπαθήσει να κάνει λίγο απ’ όλα.
Την επόμενη μέρα έκανε το ίδιο, πηγαίνοντας από το ένα στο άλλο, παραμένοντας λίγο περισσότερο στο καθένα. Την τρίτη μέρα συγκεντρώθηκε πλήρως αγγίζοντας σχήματα. Συνέχισε να ασχολείται με αυτό το υλικό επί μία ολόκληρη ώρα, πραγματικά απερίσπαστη, ψηλαφίζοντας προσεκτικά τις γωνίες και τις καμπύλες και στη συνέχεια σχεδιάζοντας επιμελώς το περίγραμμά τους στον πίνακα.
Από εκείνη την ημέρα έγινε ένα διαφορετικό παιδί, γρήγορη στη δουλειά της και με μεγάλη ικανότητα συγκέντρωσης – κι επειδή κανείς δεν την ενοχλούσε, δεν είχε ούτε ένα ξέσπασμα θυμού στο σχολείο.
Φυσικά, στο σπίτι δεν επήλθε η θεραπεία τόσο εύκολα.
Έτσι, ζητήσαμε από τη μητέρα να έρθει στο σχολείο να δει τα παιδιά να δουλεύουν και της εξηγήσαμε πόσο σημαντικό είναι να μην προσπαθούμε να συμμετέχουμε στις ασχολίες τους, εκτός κι αν εκείνα ζητήσουν τη βοήθειά μας. Για όσο διάστημα ένα παιδί δείχνει έντονο ενδιαφέρον για μια δραστηριότητα, εφόσον δεν συντρέχει κίνδυνος, σίγουρα δουλεύει για τη δική του ανάπτυξη. Πέρα από οποιαδήποτε καινούργια ιδέα που ίσως επεξεργάζεται, ταυτόχρονα αναπτύσσει τη συγκέντρωση και την αυτοπειθαρχία του.
Ένα παιδί δεν ξέρει γιατί ένα συγκεκριμένο αντικείμενο ή μια συγκεκριμένη κίνηση έλκει το ενδιαφέρον του μια δεδομένη στιγμή.
Το σημαντικό είναι ότι ενδιαφέρεται και ότι είναι φυσικό ο νους του να αναπτύσσεται όπως το σώμα του. Επομένως, αυτό που ενδιαφέρει το παιδί τη συγκεκριμένη στιγμή είναι κατάλληλο για τις ανάγκες του.
Αποκαλούμε τα σχολεία μας “Σπίτια των Παιδιών” και σε αυτά τα σπίτια, “κύριοι” είναι τα παιδιά.
Όταν έχουμε επισκέπτες, δεν τους επιτρέπουμε να συμπεριφέρονται στα παιδιά σαν να είναι αντικείμενα που εκτίθενται σε ανάκριση.
Οι επισκέπτες μας έρχονται ως καλεσμένοι στο Σπίτι των Παιδιών, και περιμένουμε να σεβαστούν τα ίδια τα παιδιά, όπως σέβονται οι καλεσμένοι τους οικοδεσπότες τους. Οι καλεσμένοι δεν ρωτούν “Τι κάνεις εκεί;”, “Γιατί το έκανες αυτό;”, “Τι σημαίνει αυτό;”.
Δεν μας χρησιμεύει σε τίποτα να ρωτάμε επανειλημμένα γιατί το παιδί αδυνατεί να κάνει απολογισμό των διεργασιών του νου του, όπως και της σωματικής του ανάπτυξης. Εάν δεν προσέξουμε με τις απερίσκεπτες ερωτήσεις μας μπορούμε να διαστρεβλώσουμε την ανάπτυξη του παιδιού και να καταστρέψουμε την ανεξαρτησία του.
Η δουλειά μας είναι να προσφέρουμε βοήθεια, όταν μας ζητηθεί.
Αν προσέχουμε να μην επεμβαίνουμε στις δραστηριότητες και στα ενδιαφέροντα του παιδιού, εφόσον δεν συντρέχει κίνδυνος, η φύση θα φροντίσει για την ανάπτυξή του.
Οι μικροί σας γιοι και οι κόρες σας είναι άνδρες και γυναίκες σε εξέλιξη.
Αφήστε τους και αφήστε τες να κρατήσουν το παιδικό τους μυστικό και θα έχετε την ικανοποίηση να ζητήσουν τη βοήθειά σας όταν τη χρειαστούν, και θα δείτε στην πορεία των χρόνων με ποιον τρόπο το μυστικό της παιδικής ηλικίας τους στην ενηλικίωση εξελίσσεται σε σταθερότητα και σε άρτια ανεξαρτησία.
Πηγές: Μιλώντας σε γονείς: 11 κείμενα της Μαρίας Μοντεσσόρι, εκδόσεις Καλειδοσκόπιο
Διαβάστε επίσης:
Μαρία Μοντεσσόρι: Τα παιδιά προτιμούν να δουλεύουν παρά να παίζουν
