«Το παιχνίδι είναι κάτι φυσικό για τα παιδιά», σας ακούω να λέτε.
«Πραγματικά το εννοείτε ότι τα παιδιά προτιμούν να δουλεύουν παρά να παίζουν;»
Ναι, το εννοώ, αλλά με τη διαφορά ότι δεν αντιλαμβάνομαι τη δουλειά και το παιχνίδι των παιδιών με τον ίδιο τρόπο που τα αντιλαμβάνονται οι περισσότεροι άνθρωποι. Ίσως θεωρείτε ότι τα παιδιά εργάζονται μόνο όταν κάνουν τα μαθήματά τους ή εκτελούν απλές δουλειές του σπιτιού – και στις δύο περιπτώσεις δεν φαίνεται να το απολαμβάνουν ιδιαίτερα και πάντα ανυπομονούν να φύγουν για παιχνίδι.
Αλλά θα εκπλαγείτε όταν σας πω ότι το μεγαλύτερο μέρος αυτού που εσείς αποκαλείται «παιχνίδι» στην πραγματικότητα είναι δουλειά. Οι ενήλικες θεωρούν το παιχνίδι ως άσκοπη απασχόληση που κάνει τα παιδιά χαρούμενα και τα κρατά μακριά από αταξίες, αλλά στην πραγματικότητα, όταν τα παιδιά αφήνονται ελεύθερα να παίξουν μόνα τους, η δραστηριότητά τους σπάνια είναι χωρίς σκοπό. Τα παιδιά διαθέτουν έντονο ένστικτο αυτοάμυνας και καθώς οι περισσότεροι ενήλικοι δεν κατανοούν τη δουλειά τους, εκείνα, την ίδια στιγμή που η μαμά πιστεύει ότι απλώς παίζουν, συχνά κρύβουν πολύ επιδέξια τη σημασία αυτού που κάνουν.
Οι περισσότεροι γονείς πιστεύουν ακράδαντα ότι η δουλειά είναι σκληρή για τα παιδιά και ότι μόνο το άσκοπο παιχνίδι είναι εύκολο και φυσικό.
Έτσι, όταν δουν ένα μικρό μέτωπο να συνοφρυώνεται πάνω από ένα αναγνωστικό, αγωνιώντας να μάθει, λένε ότι το παιδί δουλεύει και ότι είναι προφανές ότι η δουλειά είναι δύσκολη. Αλλά αν έβλεπαν το ίδιο αγοράκι σε ένα από τα σχολεία μας να ψηλαφίζει τα περιγράμματα των ξύλινων γραμμάτων, να αναγνωρίζει τα γράμματα εξ όψεως και να τα τοποθετεί σε μια σειρά ώστε να σχηματίζει λέξεις, κρυφογελώντας με ικανοποίηση και χαρά, αυτό δεν θα το αποκαλούσαν δουλειά. «Μαθαίνει» θα έλεγαν, «αλλά φαίνεται τόσο χαρούμενο που σίγουρα παίζει ταυτόχρονα. Κι όμως, η μάθηση θα έπρεπε να είναι κάτι δύσκολο. Τι σύγχυση που προκαλεί όλο αυτό! Έχω μπερδευτεί».
Έχουν μπερδευτεί, γιατί δεν έχουν ανακαλύψει ακόμη ότι για το παιδί η μάθηση είναι κάτι φυσικό, ενώ το άσκοπο παιχνίδι δεν είναι.
Κάνουμε τη μάθηση δύσκολη για τα παιδιά επειδή προσπαθούμε να τα διδάξουμε χρησιμοποιώντας μεθόδους για ενηλίκους. Ωστόσο, ο φυσικός και συνάμα ευχάριστος τρόπος να μαθαίνουν τα παιδιά είναι αγγίζοντας και μετακινώντας στερεά αντικείμενα, κι όχι προσπαθώντας να απομνημονεύσουν κανόνες. Η αντίληψή μας για το παιχνίδι των παιδιών είναι λανθασμένη επειδή δεν έχουμε προσέξει ότι ένα παιδί είναι πάντα απασχολημένο δουλεύοντας για τη δική του ανάπτυξη.
Όταν ένας ενήλικος σκέφτεται τη δουλειά, τη σκέφτεται ως μέσο για να πετύχει ένα σκοπό – περνά τις μέρες του σ’ ένα γραφείο για να κερδίσει έναν μισθό.
Η δουλειά του παιδιού όμως συνίσταται στο να κάνει πράγματα απλώς για να τα κάνει. Υπάρχει ωστόσο ένας στόχος στον οποίο η δουλειά του το οδηγεί : μέσω της δουλειάς του το παιδί διαμορφώνει τον μελλοντικό ενήλικο. Το παιδί δεν το γνωρίζει αυτό. Γνωρίζει μόνο ότι νιώθει ικανοποίηση κάνοντας ορισμένα πράγματα. Αυτή ακριβώς είναι η δουλειά του.
Όταν ένα κοριτσάκι ασχολείται με το να ντύνει και να ξεντύνει την κούκλα της, η μαμά του δεν το θεωρεί κακό να τη διακόψει από το παιχνίδι της για κάτι ασήμαντο. Αλλά για δείτε, πόσο απορροφημένο είναι αυτό το κοριτσάκι! Αυτή είναι η δουλειά του, την οποία οφείλουμε να μην διακόψουμε. Τα μικρά του δάχτυλα αναπτύσσουν δεξιότητες, και ο νεαρός εγκέφαλος μαθαίνει την έννοια της τάξης, αφού η κούκλα πρέπει να έχει τα ρούχα της σωστά φορεμένα.
Βρισκόμαστε σε εντελώς λάθος μονοπάτι όταν πιστεύουμε ότι τα ακριβά παιχνίδια θα ικανοποιήσουν ένα παιδί, ή ότι ένα παιδί που έχει μια νταντά που κάνει τα πάντα γι’ αυτό, είναι ιδιαίτερα τυχερό. Στην πραγματικότητα, τυχερό είναι το παιδί μιας πολυάσχολης μητέρας που το έχουν αφήσει να προσπαθήσει να κάνει πράγματα για τον εαυτό του, να αυτοσχεδιάσει και να φτιάξει παιχνίδια από απλά υλικά χρησιμοποιώντας την εφευρετικότητά του. Είναι ελεύθερο να δουλεύει με τον δικό του τρόπο κι έτσι να μετατρέπει το παιχνίδι σε ωφέλιμη εργασία ανταποκρινόμενο στις δικές του ανάγκες. Συχνά, αφήνουμε το παιδί να παίξει με τον τρόπο που εμείς οι ενήλικοι πιστεύουμε ότι θα χαρεί περισσότερο.
Να, λοιπόν, γιατί παιδιά με ντουλάπες γεμάτες παιχνίδια συχνά βαριούνται και γίνονται άτακτα, ενώ το παιδί που το έχουν αφήσει να παίζει μόνο του, χαίρεται με πολύ απλά πράγματα και συγκεντρώνεται με χαρά επί ώρες στη δουλειά που εκείνο έχει επιλέξει.
Οι ενήλικοι, ανεξάρτητα από τις γνώσεις ψυχολογίας που διαθέτουν, δεν έχουν ακόμα κατανοήσει τα πραγματικά κίνητρα του παιδιού.
Είναι δύσκολο για εμάς, γιατί τα δικά μας κίνητρα είναι τόσο διαφορετικά. Εμείς επιθυμούμε υλικά αγαθά, ενώ το παιδί επιζητά μόνο μια απασχόληση που να το ενδιαφέρει. Η παρούσα ευτυχία και η ανάπτυξή του, όπως και ο μελλοντικός χαρακτήρας και η ευφυία του, εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη δουλειά που επιλέγει.
Η σοφή μητέρα έχει πάντα στο νου της ότι η ώρα του παιχνιδιού δεν πάει ποτέ χαμένη. Εφόσον τα παιδιά είναι απορροφημένα στη δουλειά τους, τότε δουλεύουν για την ανάπτυξή τους – γιατί τα παιδιά προτιμούν να δουλεύουν παρά να παίζουν.
Πηγές: Μοντεσσοριανή Βιβλιοθήκη | Μιλώντας σε γονείς, Έντεκα κείμενα της Μαρίας Μοντεσσόρι. Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο.
