Παρακάτω παρουσιάζονται 10 συνθήκες κατά τις οποίες τα παιδιά μπορεί να φανεί ότι φέρονται «άτακτα», αλλά στην πραγματικότητα αυτό δεν ισχύει. Όταν μάθουμε να αναγνωρίζουμε αυτές τις συμπεριφορές ως αντιδράσεις σε περιβαλλοντικές καταστάσεις, αναπτυξιακές φάσεις ή σε δικές μας πράξεις, θα μπορέσουμε να δράσουμε προληπτικά και κυρίως με μεγαλύτερη ενσυναίσθηση.
10 περιπτώσεις στις οποίες τα παιδιά φαίνονται άτακτα ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι
1. Αδυνατούν να ελέγξουν τις παρορμήσεις τους
Πολλές φορές λέμε στα παιδιά «μην το πετάξεις αυτό!», αλλά εκείνα το πετούν έτσι κι αλλιώς. Οι έρευνες υποδεικνύουν ότι οι περιοχές του εγκεφάλου που εμπλέκονται στον αυτοέλεγχο είναι ανώριμες μετά τη γέννηση και δεν έχουν αναπτυχθεί πλήρως μέχρι και το τέλος της εφηβείας. Αυτό εξηγεί το γιατί η ανάπτυξη του αυτοελέγχου είναι μια τόσο αργή και μακρόχρονη διαδικασία. Οι περισσότεροι γονείς υποθέτουν ότι τα παιδιά τους μπορούν να κάνουν πράγματα σε πρωιμότερες ηλικίες από εκείνες που όντως μπορούν.
Υπενθυμίζοντας στους εαυτούς μας ότι τα παιδιά δεν μπορούνε πάντα να διαχειρίζονται τις παρορμήσεις τους (επειδή ο εγκέφαλός τους δεν είναι πλήρως ανεπτυγμένος) μπορεί να συμβάλλει στο να έχουμε μαλακότερες αντιδράσεις στη συμπεριφορά τους.
2.Έχουν υπερδιέγερση
Πηγαίνουμε τα παιδιά μας στην παιδική χαρά, στο σούπερ μάρκετ, επίσκεψη σε συγγενείς μέσα σε μια μόνο μέρα και αναπόφευκτα καταλήγουν να έχουν υπερδιέγερση, να καταρρέουν ή να γίνονται γκρινιάρικα. Αυτό το φορτωμένο πρόγραμμα αποτελεί πια σήμα κατατεθέν μιας σύγχρονης οικογενειακής ζωής. Έχουμε μεταδώσει μέχρι και στα παιδιά μας τους γρήγορους ρυθμούς μας. Τα παιδιά βιώνουν μια «αθροιστική στρεσογόνα απόκριση» από τα πολλά ερεθίσματα, τις δραστηριότητες, τις επιλογές και τα παιχνίδια. Όμως, χρειάζονται ισορροπία χρόνου. Όταν δημιουργούμε συνθήκες για λίγο χρόνο ηρεμίας και ξεκούρασης, η συμπεριφορά των παιδιών βελτιώνεται δραματικά.
3. Οι σωματικές τους ανάγκες επηρεάζουν αισθητά την διάθεσή τους
Σας έχει τύχει ποτέ να είστε εξαντλημένοι λόγω πείνας ή να έχετε χάσει την υπομονή σας επειδή απλώς δεν κοιμηθήκατε καλά το βράδυ; Τα μικρά παιδιά επηρεάζονται δέκα φορές περισσότερο από την έλλειψη αυτών των βασικών αναγκών, λόγω της κούρασης, της πείνας ή δίψας ή της αρρώστιας. Η ικανότητα των παιδιών να χειριστούν συναισθήματα και συμπεριφορές μειώνεται κατά πολύ, όταν είναι κουρασμένα. Πολλοί γονείς επίσης παρατηρούν μια απότομη αλλαγή στη συμπεριφορά των παιδιών τους περίπου μία ώρα πριν τα γεύματα, αν ξυπνήσουν στη μέση της νύχτας ή αν αρρωστήσουν. Τα παιδιά δεν μπορούν πάντα να επικοινωνήσουν τις ανάγκες τους, ότι για παράδειγμα θέλουν νερό, ένα σνακ ή λίγη ξεκούραση.
4. Δεν μπορούν να ελέγξουν τα έντονα συναισθήματά τους
Ως ενήλικες, έχουμε μάθει να τιθασεύουμε και να κρύβουμε τα έντονά μας συναισθήματα, συχνά απωθώντας τα, αντικαθιστώντας τα ή στρέφοντας αλλού την προσοχή μας. Τα παιδιά όμως δεν το κάνουν ακόμα αυτό. Όταν εκφράζουν δυνατά συναισθήματα όπως κλάμα ή φωνές, προτείνεται οι γονείς να αφήνουν τα παιδιά τους ελεύθερα να το κάνουν, χωρίς να τα τιμωρούν ή τα επιπλήττουν κάθε φορά.
Ως εκπαιδευτής της πρώιμης παιδικής ηλικίας, η Janet Lansbury έχει μια πολύ ωραία έκφραση για τις στιγμές που τα παιδιά εκφράζουν έντονα συναισθήματα όπως ουρλιαχτά ή φωνές. Προτείνει να «αφήσουμε το συναίσθημα να εκφραστεί» και να μην τιμωρούμε ή αντιδρούμε άσχημα όταν εκφράζουν αυτά τα συναισθήματα τους.
5. Έχουν την αναπτυξιακή ανάγκη για κίνηση
«Μείνε ακίνητος», «Μην κυνηγάς τον αδερφό σου γύρω από το τραπέζι», «Μη χτυπάς συνέχεια αυτή τη μπάλα», «Μη χοροπηδάς πάνω στον καναπέ»! Τα παιδιά έχουν μια έντονη αναπτυξιακή ανάγκη να κινούνται. Έχουν μεγάλη ανάγκη να περάσουν χρόνο έξω, να κάνουν ποδήλατο και skate, να παίξουν με το χώμα, να κυλιστούν κάτω από διάφορα πράγματα και να τρέξουν. Αντί να χαρακτηρίζουμε «κακό» ένα παιδί επειδή είναι δραστήριο, ίσως είναι καλύτερο να οργανώσουμε μια σύντομη επίσκεψη στην παιδική χαρά. Η κίνηση είναι απαραίτητο στοιχείο της ανάπτυξης τους.
6. Είναι αντιδραστικά και ανεξάρτητα
Μια ζεστή μέρα μπορεί να προκαλέσει μέχρι και καυγά μέσα σε μια οικογένεια. Ο μαθητής της δευτέρας δημοτικού θα υποστηρίξει ότι έχει αρκετή ζέστη και θέλει να φορέσει σορτς, ενώ η μητέρα θα επιμείνει στο παντελόνι. Το θεωρητικό μοντέλο του Erik Erikson (1963) υποστηρίζει ότι τα νήπια προσπαθούν μόνα τους να κάνουν πράγματα και ότι παιδιά προσχολικής ηλικίας παίρνουν την πρωτοβουλία να δράσουν μόνα τους. Αν και είναι ενοχλητικό κάτι τέτοιο, γιατί προφανώς θα κάνουν και λάθη, αυτά κάνουν ό,τι υποτίθεται ότι πρέπει να κάνουν – τα δικά τους σχέδια, τις δικές του αποφάσεις και χτίζουν την ανεξαρτησία τους.
7. Κάποιες ικανότητές τους τα μπερδεύουν
Όλοι διαθέτουμε κάποιες ιδιαίτερες ικανότητες, κάποια χαρακτηριστικά που όμως σε κάποιες περιπτώσεις μας παγιδεύουν. Ίσως μπορούμε να συγκεντρωθούμε τέλεια, αλλά δυσκολευόμαστε να επανέλθουμε στην πραγματικότητα. Ίσως είμαστε ευαίσθητοι, αλλά επηρεαζόμαστε και αρνητικά αρκετά εύκολα. Τα παιδιά λειτουργούν παρομοίως: μπορεί να είναι πολύ καλοί μαθητές, αλλά όταν κάνουν κάπου λάθος, να εκνευρίζονται πολύ. Μπορεί να είναι προσεκτικά, αλλά αυτό να τους εμποδίσει κάποιες φορές να εμπλακούν σε νέες δραστηριότητες. Αν αναγνωρίσουμε πότε οι ανεπιθύμητες συμπεριφορές τους αποτελούν μια άλλη έκφανση των δυνατών τους σημείων, θα μπορέσουμε να αντιδράσουμε με μεγαλύτερη κατανόηση.
8. Έχουν έντονη ανάγκη για παιχνίδι
Η κόρη σας πασαλείβει το πρόσωπο του με γιαούρτι, θέλει να παίξετε κυνηγητό όταν εσείς κάνετε δουλειές ή σας κρύβει τα ρούχα. Αυτές οι φαινομενικά «κακές» συμπεριφορές είναι στην ουσία κάλεσμα για παιχνίδι. Τα παιδιά λατρεύουν να κάνουν χαζομάρες και αστεία. Χαροποιούνται με τη σύνδεση που έρχεται μέσω του γέλιου, της έκπληξης και του ενθουσιασμού. Το παιχνίδι σίγουρα απαιτεί κάποιο χρόνο και γι’ αυτό συγκρούεται με το καθημερινό φορτωμένο πρόγραμμα των ενηλίκων. Όταν όμως οι γονείς βρίσκουν συγκεκριμένο χρόνο για παιχνίδι μέσα στη μέρα, τα παιδιά δεν χρειάζεται να εκλιπαρούν γι’ αυτό.
9. Αντιδρούν στη διάθεση των γονέων
Έχουν γίνει πολλές έρευνες σχετικά με την συναισθηματική μετάδοση που δείχνουν ότι χρειάζονται χιλιοστά του δευτερολέπτου για να περάσουν από το ένα άτομο στο άλλο, συναισθήματα όπως ο ενθουσιασμός, η χαρά, η λύπη, ο φόβος και ο θυμός· και αυτό συνήθως συμβαίνει χωρίς συνειδητοποίηση. Τα παιδιά επηρεάζονται σημαντικά από τη διάθεση των γονιών τους. Αν είμαστε στρεσαρισμένοι, προβληματίζονται κι εκείνα. Αν είμαστε ήρεμοι και προσγειωμένοι, ακολουθούν και τα παιδιά.
10. Έχουν δυσκολία να ανταποκριθούν όταν δεν υπάρχουν ξεκάθαρα όρια
Μετά από έναν ποδοσφαιρικό αγώνα του παιδιού, του αγοράζετε σοκολάτα. Στην επόμενη του το αρνείστε γιατί όπως ισχυρίζεστε δεν θα φάει το βραδινό του. Και ύστερα εκείνο φωνάζει και κλαίει. Το ένα βράδυ του διαβάζετε πέντε παραμύθια αλλά το επόμενο ισχυρίζεστε ότι έχετε χρόνο μόνο για ένα και εκείνο παρακαλεί για περισσότερα. Όταν οι γονείς είναι ασυνεπείς ως προς αυτά που λένε, είναι φυσικό τα παιδιά να μπερδευτούν και να αρχίζουν να φωνάζουν και να κλαίνε. Όπως ακριβώς και οι ενήλικες, έτσι και τα παιδιά θέλουν να γνωρίζουν τι να περιμένουν. Η ρουτίνα και το καθημερινό πρόγραμμα βελτιώνουν κατά πολύ τη συμπεριφορά των παιδιών.
Αν και κατανοούμε τη συμπεριφορά των παιδιών, χρειαζόμαστε ακόμα περαιτέρω διερεύνηση. Ο καθορισμός σαφών ορίων θα συμβάλει στην ανάπτυξη πιο θετικών συμπεριφορικών μοτίβων. Και ίσως έτσι όταν σκεφτόμαστε αυτούς τους παράγοντες, να μπορούμε να αποφύγουμε να αποκαλούμε συνεχώς τα παιδιά μας «άτακτα». Αντί αυτού να θεωρούμε ότι ανταποκρίνονται σε συνθήκες, στην εξέλιξη και στην επεξεργασία στοιχείων του εγώ τους, όπως ακριβώς και οι ενήλικες.
Πρωτότυπο άρθρο, εδώ
