Ο Jean Piaget (1939) σημειώνει ότι η μοντεσσοριανή εκπαιδευτική θεωρία αντιπροσωπεύει μια προοδευτική πλευρά στην ιστορία της παιδαγωγικής. Εντάσσεται στα πλαίσια της γνωστικής αναπτυξιακής κατεύθυνσης και, μετά τον John Dewey, και η Maria Montessori μπορεί να συγκαταλεχθεί στους ιδρυτές της αντίστοιχης τάσης της προσχολικής εκπαίδευσης. Είναι η πρώτη που οδήγησε τον ρομαντισμό των Jean-Jacques Rousseau, Johann Pestalozzi και Friedrich Frobel στο επόμενο στάδιο εξέλιξής του.
Η ιταλίδα γιατρός και ερευνήτρια διαμόρφωσε την πρακτική ενός παιδαγωγικού προγράμματος με την πεποίθηση ότι η πλέον καθοριστική περίοδος στην ανάπτυξη του ανθρώπου είναι τα πρώτα έξι χρόνια της ζωής του. Επεξεργάστηκε βασικές θεωρητικές αρχές για τη φύση του παιδιού, δίνοντας έμφαση στο πώς η εμπειρία μετασχηματίζει τη γνωστική δομή. Πίστευε ότι το παιδαγωγικό πλαίσιο πρέπει να προσαρμόζεται στις ικανότητες και στις ανάγκες των παιδιών, πράγμα που την οδήγησε στη διαμόρφωση ειδικού “προετοιμασμένου” περιβάλλοντος.
Η μέθοδός της βασίζεται στην αντίληψη ότι το παιδί είναι δραστήριο από τη φύση του και, κατά συνέπεια, η μάθηση είναι ενεργητική διαδικασία.
Θεωρούσε ότι, για την προώθηση της ατομικής ανάπτυξης, το διδακτικό πρόγραμμα πρέπει να επικεντρώνεται στις περιόδους ευαισθησίας κάθε παιδιού ενσωματώνοντας όλους τους τομείς και λαμβάνοντας υπόψη τις πλέον βασικές παραμέτρους της ευφυΐας – μεταξύ αυτών και την ικανότητα ταξινόμησης, της ανάλυσης δηλαδή ενός αντικειμένου και της εξαγωγής ενός ορισμένου χαρακτηριστικού γνωρίσματός του. Η αυτοδιδασκαλία, ακρογωνιαίος λίθος της φιλοσοφίας της, καθορίζει και αυτή, σε μεγάλο βαθμό, τον ρόλο του παιδιού στο πλαίσιο της τάξης.
Η μοντεσσοριανή μέθοδος, με την έντονη κοινωνική και ανθρωπιστική της φιλοσοφία, αποκτά νέο περιεχόμενο στις μέρες μας που τα αδιέξοδα πολλών παραδοσιακών διαδικασιών και η πλημμυρίδα των πολιτικών και οικονομικών ανακατατάξεων θέτουν προβλήματα κοινωνικής συνοχής και επαναπροσδιορισμού ρόλων και αξιών. Η Maria Montessori υπογράμμιζε πόσο σημαντική είναι η καλλιέργεια της θέλησης του παιδιού προκειμένου να αναπτύξει αυτοελεγχόμενη ηθική σε αντίθεση με την τυφλή, άκριτη υπακοή στην εξουσία. Στόχος της παιδαγωγικής της είναι κάθε τι νέο, κάθε τι άγνωστο να είναι αντιμετωπίσιμο ώστε να ενθαρρύνεται -και όχι να αναχαιτίζεται- η ένταξη του ατόμου στο περιβάλλον του.
Η μέθοδος Montessori και η προσχολική εκπαίδευση
Σύγχρονες προοπτικές
Στόχοι για το παιδί
- Ανεξαρτησία
- Αυτοκατεύθυνση
- Υπευθυνότητα ως μέλος μιας ομάδας
- Αυτοπειθαρχία
- Αποδοχή του εαυτού του
- Χαρά για μάθηση
- Ατομική προσωπικότητα
Μαθησιακό περιβάλλον
- Πλήρες φάσμα προοδευτικά δομημένων αναπτυξιακών υλικών
- Τουλάχιστον 10μ2 ανά παιδί, εκτός επίπλωσης
- Ελαφρά κινητά έπιπλα κατάλληλων διαστάσεων για παιδιά
- Συγκεκριμένοι βασικοί κανόνες
Οργάνωση του προγράμματος
- Ηλικία εγγραφής από 2.5 ετών
- Τάξεις με διετές έως τριετές φάσμα ηλικιών
- Γραπτές παρατηρήσεις για το κάθε παιδί καθώς και για το σύνολο της τάξης
- Δυνατότητα ελεύθερης παρατήρησης από το κοινό
Έμφαση του προγράμματος
- Αυτοδιδασκαλία
- Εκτέλεση συγκεκριμένων δραστηριοτήτων (όχι απλή παράσταση ρόλων)
- Ώθηση της εσωτερικής επιθυμίας για μάθηση
- Έμφαση στη διαδικασία, όχι στο αποτέλεσμα
- Έμφαση στη συνεργασία, όχι στον ανταγωνισμό
- Καλλιέργεια αυτονομίας στο παιδί. Καλλιέργεια επιδεξιοτήτων με βάση την επιτυχία.
- Ενθάρρυνση αυθόρμητης δραστηριότητας
- Αλληλοδιδασκαλία μεταξύ παιδιών
- Αισθητηριο-κινητική προετοιμασία για την αφηρημένη διανοητική ανάπτυξη
- Φυσιολογική κοινωνική ανάπτυξη
- Ανταπόκριση στις αναπτυξιακές ανάγκες του παιδιού
- Έμφαση στην υπεύθυνη ελευθερία, όχι στην ασυδοσία
Διδακτικό προσωπικό
- Ειδικά εκπαιδευμένος παιδαγωγός με άδεια εξασκήσεως επαγγέλματος στη μέθοδο Montessori.
- Δυο – τρεις παιδαγωγοί και ένας βοηθός για κάθε τάξη 20-24 παιδιών
- Τακτικά προγραμματισμένες συγκεντρώσεις προσωπικού
- Συνεχής επιμόρφωση όλων των μελών του διδακτικού προσωπικού
- Προγράμματα εκπαίδευσης γονέων
Απόσπασμα: Η μέθοδος Montessori και η προσχολική εκπαίδευση, Σύγχρονες προοπτικές. Ευγενία Κουτσουβάνου, Εκδόσεις Παπαζήση
