Πριν κάποια χρόνια εκδόθηκε ένα ενδιαφέρον κι ορθό βιβλίο “Μαθησιακές δυσκολίες κι όχι τεμπελιά”. Επεδίωκε να “χτυπήσει” το φαινόμενο να “διώκονται” πολλά παιδιά χαμηλών επιδόσεων στο σχολείο, με την κατηγορία της τεμπελιάς, ενώ παρουσίαζαν κάποια μαθησιακή διαταραχή.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, οι μαθησιακές δυσκολίες, η δυσλεξία και τα συναφή, κατέκλεισαν με χίλιες μορφές τα πάντα. Η ευαισθητοποίηση στο φαινόμενο έγινε μόδα και οι ταμπέλες, οι βεβαιώσεις για “διαταραχή” και τα παραθυράκια για την απαλλαγή από τις γραπτές εξετάσεις έγιναν ο κανόνας.
Ξεχάσαμε ότι υπάρχει και η τεμπελιά…
Η δομή του σχολείου και της οικογένειας, καθώς και η επιπεδοποίηση των πάντων, η ευκολία διάγνωσης καθώς και ένα ολόκληρο σύστημα που κινείται πίσω και γύρω από την ειδική αγωγή, δημιούργησαν κατεστημένο.
Και βέβαια, για κάποιους γονείς ή δασκάλους είναι ευκολότερο να δεχτούν ότι ένα παιδί “δεν μπορεί”, παρά το ότι “δεν θέλει” ή ακόμη το ότι εκείνοι δεν μπορούν, για χίλιους λόγους, να έχουν τα μαθησιακά αποτελέσματα που θα επιθυμούσαν.
Τα παιδιά μας μεγαλώνουν μη θέλοντας να διαβάσουν τόσο, όσο… Μη μαθαίνοντας τη μεθοδολογία του να διαβάσουν επίσης. Ξεχάσαμε πως η γλώσσα, προφορική και γραπτή, έχει τρόπο και σειρά κατανόησης και, όπως μαθαίνουμε μια ξένη γλώσσα, από τάξη σε τάξη, χτίζοντας λεξιλόγιο και δομή πρότασης, με κανόνες κι απομνημόνευση και βέβαια με εξάσκηση, προφορική και γραπτή, το ίδιο συμβαίνει και με τα ελληνικά.
Η μητρική μας γλώσσα πρέπει να χτιστεί από τάξη σε τάξη. Και μάλιστα, εφόσον είναι η μητρική γλώσσα, που όμως αλλιώς μιλιέται κι αλλιώς γράφεται (πολύ πιο σύνθετα και ως λεξιλόγιο, και ως γραμματική και ως σύνταξη) χρειάζεται τριβή, πολύ πιο μεθοδική και συνεχή.
Κάθε μάθημα στο σχολείο, πέραν των πληροφοριών που προσφέρει, έχει δικό του λεξιλόγιο. Άλλο η ιστορία, άλλο η λογοτεχνία, άλλο η φυσική κι ούτω καθεξής. Το δε λεξιλόγιο, ανάλογα με το επίπεδο τάξης είναι πιο απαιτητικό και συχνά μη εύκολα συναντόμενο στην καθομιλουμένη. Δεν γίνεται να ζητάμε από το παιδί να μάθει το μάθημα με δικά του λόγια ή το σκελετό και να απαντά μόνο στις ερωτήσεις.
Το παιδί καλείται να μάθει όχι παπαγαλία, αλλά απομνημόνευση. Δηλαδή να μάθει εκφράσεις με σαφήνεια, νέες λέξεις και πιο σύνθετη δομή πρότασης.
Αυτό σημαίνει να μάθει το παιδί ότι ο “δωρικός ρυθμός ήταν λιτός κι απέριττος”, ενώ “ο ιωνικός χαρακτηριζόταν από στολίδια, ψιμύθια, άνθη κι έλικες”. Δεν μπορεί να λέει ότι ο ένας ήταν σκέτος, αλλά ο άλλος έχει κάτι πράγματα…
Καλείται όχι μόνο να το κατανοήσει αλλά και να το εκφράσει ανάλογα. Άρα, η απόδοση, προφορικά και βέβαια γραπτά, πρέπει να αποτυπώνεται με το απαιτούμενο λεξιλόγιο και βέβαια με ροή.
Ο λόγος, η ανάγνωση είναι ροή. Ναι, το παιδί πρέπει να απαντά σε ερωτήσεις, αλλά πρέπει και να μπορεί να αποδίδει αφηγηματικά την γνώση, με το ανάλογο από τάξη σε τάξη λεξιλόγιο και με προτάσεις πλήρεις που συνδέονται μεταξύ τους με χρονική κι αιτιακή σχέση.
Όσο για την ορθογραφία, αυτή δεν είναι μόνο κανόνας· είναι οπτική μνήμη, που για να δημιουργηθεί και να εξελιχθεί χρειάζονται οπτικά –κι εν προκειμένω γλωσσικά- ερεθίσματα κατ’ επανάληψη. Αυτό σημαίνει διάβασμα, διάβασμα, διάβασμα…
Το παιδί πρέπει να μάθει να χρησιμοποιεί τις στρατηγικές που το βοηθούν, αφού τις ανακαλύψει μέσα από την προσπάθειά του να μάθει. Όσο πιο νωρίς μπει σε αυτές τις διαδικασίες, τόσο ο εγκέφαλος μαθαίνει να το κάνει, όπως όταν μάθεις πιάνο ή τένις ή ο,τιδήποτε άλλο, μικρός.
Ναι, κάποια παιδιά, αρκετά, δεν θέλουν. Δεν έχουν όρια, δεν υπακούουν σε κανόνες. Κουράζονται εύκολα. Κάνουν άρνηση, βαριούνται. Για χίλιους λόγους! Πολύ περισσότερους από την εύκολη ταμπέλα ότι έχουν μαθησιακή δυσκολία/διαταραχή.
Προς θεού! Όχι άλλο κάρβουνο!
Μαρία Ρουσοχατζάκη, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας και Επικοινωνίας
Λογοπαθολόγος M.S., C.C.C. – Συγγραφέας Παιδικών Βιβλίων, www.mrous.gr
