Ο ρόλος της οικογένειας είναι καθοριστικός. Μπορεί να θεραπεύσει αλλά και να δημιουργήσει ασθένειες, ανάλογα με το αν λειτουργεί υγιώς ή όχι. Δυστυχώς, οι τοξικές οικογένειες, αδυνατούν να αλληλοβοηθηθούν και να επωφεληθούν από τον προστατευτικό οικογενειακό μανδύα. Πότε, λοιπόν μια οικογένεια δεν λειτουργεί αρμονικά;
Όταν υπάρχουν τα λεγόμενα «κοινά μυστικά».
Μπορεί όλοι να γνωρίζουν για παράδειγμα, ότι η μαμά (ή ο μπαμπάς) έχει εξωσυζυγική σχέση, όμως να μη μιλούν ποτέ γι’ αυτό ανοιχτά. Επίσης, να μη συζητούν για κάποιο θάνατο ενός μέλους ή για κάποια ψυχική ασθένεια. Το αποτέλεσμα είναι, τα μέλη να κρύβουν τα συναισθήματά τους, να απομονώνονται, και να νιώθουν ανασφάλεια, παρόλο που ζουν στο οικογενειακό πλαίσιο.
Όταν δεν υπάρχει αποδοχή της μοναδικότητας
Κάποιες οικογένειες, έχουν πολύ αυστηρή ηθική ή πολύ συγκεκριμένες προσδοκίες, σε σημείο που τα μέλη οδηγούνται στην καταπίεση. Για παράδειγμα, έχω δει παιδιά να πρέπει οπωσδήποτε να σπουδάσουν και να ακολουθήσουν ένα συγκεκριμένο επάγγελμα για να είναι ικανοποιημένοι οι γονείς τους (πχ ιατρική ή πολιτική). Αυτή η νοοτροπία δεν εφαρμόζεται μόνο σε ό,τι σχετίζεται με τα επαγγέλματα. Είναι μια γενική αντιμετώπιση της οικογένειας, να μην αποδέχεται την ατομικότητα και να μην αφήνει χώρο για προσωπικές επιλογές και πρωτοβουλίες. Το κάθε άτομο, για να αναπτύξει αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση, χρειάζεται να νιώθει ότι πρώτα από την οικογένειά του είναι αποδεκτό, έτσι όπως είναι, χωρίς προϋποθέσεις.
Όταν η ζήλια γίνεται ανεξέλεγκτη
Η ζήλια, είναι ένα απόλυτα φυσικό συναίσθημα. Ωστόσο, έχω δει πολλές φορές να κυριεύει τα άτομα και να τα οδηγεί σε ακραίες συμπεριφορές. Συχνά παρατηρείται και από γονείς προς το παιδί τους, αλλά και ανάμεσα στα αδέρφια. Η συνέπεια είναι, ο προστατευτικός μανδύας που προσφέρει η οικογένεια, να μετατρέπεται, σε ένα πολεμικό πεδίο μάχης. Όταν ο αποδέκτης είναι το παιδί, το πιθανότερο είναι να νιώθει συνεχώς ενοχές που πληγώνει τον γονέα που το ζηλεύει.
Τα διπλά μηνύματα
«Δεν πρέπει να πίνεις αναψυκτικά», έλεγε μια μαμά σε ένα εμπορικό στο 9χρόνο αγοράκι της, όσο εκείνη και ο άντρας της κρατούσαν ένα μεγάλο ποτήρι αναψυκτικού στα χέρια τους. Επίσης, μια μαμά που λέει «Τόσο σας αγαπούσα που άφησα τον εαυτό μου για εσάς».Το μήνυμα εδώ δεν είναι ξεκάθαρο. Ήθελε και άφησε τον εαυτό της επειδή αγαπούσε τα παιδιά της, όμως το λέει σαν να τους ρίχνει φταίξιμο που άφησε τον εαυτό της για εκείνα.
Η οικογένεια των σιαμαίων
Σε αυτές τις οικογένειες, ακόμη και όταν τα παιδιά της οικογένειας ενηλικιωθούν, για να λειτουργήσει το ένα μέλος, επηρεάζεται και το άλλο. Είναι σαν να είναι όλοι ένα, όμως σε σημείο που ο ένας περιορίζει τον άλλο. Αυτός ο τόπος λειτουργίας ξεκινά από τους γονείς, ή από έναν από τους γονείς και τα παιδιά νιώθουν υποχρεωμένα να συντονίζονται με αυτή την απαίτηση. Από την άλλη, αυτός ο τρόπος λειτουργίας προσφέρει και πολλές ευκολίες τα μέλη, καθώς όλοι λειτουργούν για όλους, ακόμη και για τα απλά καθημερινά.Η παγίδα είναι, ότι περιορίζεται η ελευθερία και ανεξαρτητοποίηση των μελών. Επίσης, τα μέλη νιώθουν εξαρτημένα και ζουν με φοβίες «τι θα κάνω αν χάσω τη μαμά μου…», για παράδειγμα.
Όταν υπάρχει κακοποίηση
Η κακοποίηση έχει πολλές μορφές και πολλούς τρόπους εκδήλωσης. Μπορεί να είναι σωματική, λεκτική, σεξουαλική, συναισθηματική. Κακοποίηση είναι και η παραμέληση αλλά και η υπερπροστασία. Όταν υπάρχει κακοποίηση, η οικογένεια είναι η πηγή του άγχους και όχι το καταφύγιο. Τα μέλη υποφέρουν, κυρίως τα θύματα αλλά και οι θύτες όπου συνήθως υπήρξαν κι εκείνη θύματα κακοποίησης στο παρελθόν από τη δική τους οικογένεια.
Πώς να βοηθήσεις ένα αγαπημένο σου πρόσωπο να διαχειριστεί το άγχος;
Αρχικά να τονίσω ότι όποιος δεν θέλει να βοηθηθεί, ό,τι κι αν κάνουμε εμείς δεν θα έχει αποτέλεσμα. Έτσι, μην απογοητευτείτε αν νιώσετε ότι οι προσπάθειές σας δεν αποδίδουν. Ο καθένας έχει την ευθύνη του εαυτού του.
Τι μπορείτε να κάνετε ή να μην κάνετε εσείς:
- Nα μην ασκείτε κριτική
- Δείξτε ότι είστε εκεί για εκείνον όταν και όποτε αν χρειαστεί
- Όταν θα έρθει να σας μιλήσει, ακούστε τον με προσοχή
- Δείξτε κατανόηση στα συναισθήματά του
- Προτείνετε την επιλογή του ψυχολόγου, χωρίς πίεση. Αφήστε τον να πάρει μόνος την πρωτοβουλία
- Μην του μεταφέρετε επιπλέον βάρος λέγοντάς του συνέχεια πόσο στεναχωριέστε με την κατάσταση
- Δώστε χρόνο
- Κάντε σαφές στον άλλο ότι είστε εκεί για εκείνον, ωστόσο, προσπαθήστε δηλαδή, να μην σας παρασύρει στην κατάστασή του.
