Πολλοί γονείς ανησυχούν για μελλοντικά μαθησιακά προβλήματα των παιδιών τους ήδη από την προσχολική ηλικία. Η πληθώρα αμφιβόλου επιστημονικότητας πληροφοριών που συνήθως κυκλοφορεί μέσα από το Διαδίκτυο και η άκριτη πρόσληψή τους, καθώς και οι μη τεκμηριωμένες απόψεις πολλών «ειδικών» και μη, προκαλούν στους γονείς άγχος, δυσπιστία και ανασφάλεια σχετικά με το μαθησιακό μέλλον του παιδιού τους.
Το παιδί στο νηπιαγωγείο κατακτά ορισμένες δεξιότητες οι οποίες είναι απαραίτητες για τη μετέπειτα ανάπτυξη της γραφής, της ανάγνωσης και των μαθηματικών. Οι νηπιαγωγοί είναι σε θέση να αντιληφθούν εάν ένα νήπιο παρουσιάζει δυσκολίες και ελλείμματα σε έναν τομέα ώστε να το υποστηρίξουν περισσότερο και πιο εξατομικευμένα. Για παράδειγμα, εάν ένα παιδί δυσκολεύεται να κρατήσει το ψαλίδι και να κόψει ένα πλαίσιο τότε ο παιδαγωγός θα πρέπει να το βοηθήσει με δραστηριότητες ενδυνάμωσης και ανάπτυξης της λεπτής κινητικότητας.
Για να γίνουν πιο συγκεκριμένα και κατανοητά τα προαναφερθέντα στη συνέχεια παρουσιάζονται οι δυσκολίες των παιδιών στο Νηπιαγωγείο που πιθανό να προμηνύουν μια μελλοντική μαθησιακή δυσκολία.
Δυσκολίες στην αδρή κινητικότητα
Η αδρή κινητικότητα αφορά τις κινήσεις και τον έλεγχο των μυών όλου του σώματος, όπως το περπάτημα, το τρέξιμο κ.λπ. Μέσα από το παιχνίδι το παιδί αναπτύσσει και εξασκεί την αδρή κινητικότητα κι έτσι καταλήγει να εκτελεί ολοένα και πιο σύνθετες κινήσεις που απαιτούν ακρίβεια, ισορροπία και έλεγχο του σώματος.
Μερικές δραστηριότητες αδρής κινητικότητας για ένα παιδί στο Νηπιαγωγείο είναι το πέταγμα και το πιάσιμο της μπάλας, το κουτσό, το κλότσημα της μπάλας, το πέταγμα της μπάλας σε έναν στόχο, τα πηδηματάκια με τα δύο ή με το ένα πόδι κ.ά.
Δυσκολίες στη λεπτή κινητικότητα
Η λεπτή κινητικότητα αφορά τη δύναμη και τον έλεγχο των χεριών και των δακτύλων, όπως το κράτημα, το ντύσιμο κ.λπ. Η ανάπτυξη της λεπτής κινητικότητας είναι αλληλένδετη με την ανάπτυξη της αδρής κινητικότητας, τον οπτικοκινητικό συντονισμό και την αμφιπλευρικότητα.
Μερικά παραδείγματα λεπτής κινητικότητας στο Νηπιαγωγείο είναι το κράτημα του ψαλιδιού και ο έλεγχός του στα ψαλιδίσματα, το δέσιμο των κορδονιών, η ζωγραφική με πινέλο, το κούμπωμα και το ξεκούμπωμα κ.ά.
Οι δυσκολίες στην αδρή και λεπτή κινητικότητα πιθανό να αποτελούν σημάδια κάποιας μελλοντικής μαθησιακής δυσκολίας κι επομένως ο παιδαγωγός θα πρέπει να βρίσκεται σε εγρήγορση ώστε να ενισχύσει το παιδί με πιο εξατομικευμένες δραστηριότητες.
Δυσκολίες στις χρονικές σχέσεις
Οι χρονικές έννοιες είναι αφηρημένες και στηρίζονται στη δόμηση του χρόνου. Αυτός είναι και ο λόγος που πολλά παιδιά δυσκολεύονται να τις κατανοήσουν. Το νήπιο μέσα από απλές δραστηριότητες στο Νηπιαγωγείο θα πρέπει να κατανοήσει τις απλές χρονικές έννοιες και να τις χρησιμοποιήσει ως σημεία αναφοράς γεγονότων. Τέτοιες είναι «χθες- σήμερα- αύριο», «πριν- τώρα- μετά» ή η ακολουθία των ημερών της εβδομάδας, των μηνών του έτους κ.λπ.
Όταν ένα νήπιο δείχνει να δυσκολεύεται σε μεγάλο βαθμό να αντιληφθεί αυτές τις έννοιες ο νηπιαγωγός θα πρέπει να δώσει μεγαλύτερη προσοχή καθώς πιθανό να προμηνύουν κάποιου είδους μαθησιακή δυσκολία, όπως η δυσλεξία.
Δυσκολία στην εκμάθηση και χρήση νέων λέξεων
Τα παιδιά στην προσχολική ηλικία αυξάνουν ραγδαία το λεξιλόγιό τους καθώς προσθέτουν κατά μέσο όρο περίπου 50 λέξεις το μήνα. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη του λεξιλογίου σε αυτή την ηλικία είναι η μνήμη, η προσοχή, ο εκτελεστικός έλεγχος αλλά και το σχολικό και οικογενειακό περιβάλλον.
Ένα παιδί που δεν χρησιμοποιεί πολλές λέξεις κατά την ομιλία του ή δυσκολεύεται να τις μάθει απ’ έξω για μελλοντική χρήση φαίνεται ότι πιθανό να εμφανίσει αργότερα κάποια μαθησιακή δυσκολία.
Ελλείμματα στη φωνολογική επίγνωση
Η φωνολογική επίγνωση συντελείται ήδη από την προσχολική ηλικία με σκοπό τη μετέπειτα κατάκτηση της γραφής και της ανάγνωσης. Το νήπιο με αυτόν τον τρόπο κατανοεί ότι η λέξη αποτελείται από συλλαβές, αυτές με τη σειρά τους αποτελούνται από γράμματα και το κάθε γράμμα αντιστοιχεί σε έναν ήχο. Στο Νηπιαγωγείο διεξάγονται πολλές και ποικίλες δραστηριότητες για να βοηθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση. Για παράδειγμα, ασκήσεις με ομοιοκαταληξίες λέξεων, δημιουργία αστείων ψευδολέξεων ή «βρες τον αρχικό/ τελικό ήχο της λέξης» κ.λπ.
Δυσκολίες στην τοποθέτηση και στον προσανατολισμό
Το παιδί χρησιμοποιώντας αρχικά το σώμα του ως σημείο αναφοράς προσανατολίζεται στο χώρο και τοποθετεί αντικείμενα σε σχέση με αυτό. Για παράδειγμα, χρησιμοποιεί το δεξί του χέρι για να ορίσει την δεξιά κατεύθυνση. Η κατανόηση των εννοιών «δεξιά- αριστερά», «πάνω- κάτω», «μπροστά- πίσω» λειτουργούν καθοριστικά στην μετέπειτα εκμάθηση της γραφής και της ανάγνωσης.
Όταν ένα νήπιο μπερδεύει το δεξί με το αριστερό ή δεν μπορεί να οργανώσει το χώρο εργασίας του τότε ο παιδαγωγός θα πρέπει να το υποστηρίξει σε μεγαλύτερο βαθμό.
Δυσκολίες στις μαθηματικές έννοιες της ταξινόμησης,της ομαδοποίησης και της αντιστοίχισης
Στο Νηπιαγωγείο διεξάγονται πολλές δραστηριότητες όπου τα παιδιά ομαδοποιούν αντικείμενα, τα διατάσσουν ή τα ταξινομούν ανάλογα με το χρώμα, το μέγεθος κ.λπ. Επίσης, η κατάκτηση των νηπίων της έννοιας της αντιστοίχισης αποτελεί βασική προϋπόθεση για την μετέπειτα κατάκτηση της διατήρησης της έννοιας του αριθμού. Δηλαδή, όταν τα νήπια αντιστοιχούν αντικείμενα δύο ομάδων συνειδητοποιούν τη σχέση ανάμεσα στις ποσότητες και τους αριθμούς. Ακόμη, κατανοούν ότι ο αριθμός της μιας ομάδας δεν αλλάζει όταν αλλάξει η διάταξη των αντικειμένων στο χώρο και ότι ο αριθμός δε συνδέεται με το μέγεθος των αντικειμένων.
Έτσι, δυσκολίες σε τέτοιου είδους δραστηριότητες αποτελούν ενδείξεις για μελλοντική μαθησιακή δυσκολία.
Δυσκολίες στην κατάκτηση των σχημάτων και των χρωμάτων
Η εξοικείωση των νηπίων με τα σχήματα αναπτύσσει την ικανότητα της μοντελοποίησης, δηλαδή της ικανότητας να μετατρέπουν πραγματικά αντικείμενα και καταστάσεις σε πιο αφηρημένες φόρμες μέσα στο μυαλό τους. Αυτό προοδευτικά θα οδηγήσει στην ανάπτυξη της αφηρημένης σκέψης, η οποία είναι απαραίτητη για την επίλυση προβλημάτων και μαθηματικών πράξεων. Για παράδειγμα, ένα νήπιο μπορεί μέσα από μία ζωγραφιά με σχήματα να αποδώσει με κύκλο τις πλατείες μιας πόλης, με τετράγωνο τα σπίτια, με ορθογώνιο το νοσοκομείο κ.ο.κ. Κατά τον ίδιο τρόπο λειτουργούν και η γνώση των χρωμάτων. Η εξοικείωση και η κατάκτηση των σχημάτων και των χρωμάτων σε ένα νήπιο βοηθά στη μετέπειτα ανάπτυξη της αφηρημένης σκέψης. Έτσι, οι όποιες δυσκολίες σε αυτόν τον τομέα θα πρέπει να διερευνηθούν από τον εκπαιδευτικό της τάξης περαιτέρω.
Οι γονείς, λοιπόν, θα πρέπει να βρίσκονται σε συχνή επικοινωνία με τη Νηπιαγωγό της τάξης και να συζητούν τους προβληματισμούς τους σχετικά με τις δυσκολίες που πιθανό αντιμετωπίζει το νήπιο. Η Νηπιαγωγός είναι σε θέση να ενημερώσει πλήρως για την πρόοδο του παιδιού, τα δυνατά και αδύνατα σημεία του και να κατευθύνει ανάλογα τους γονείς, εφόσον διαπιστωθεί ανάγκη.
Μπικιαροπούλου Χριστίνα Ελένη Νηπιαγωγός- Ειδική Παιδαγωγός – www.psycholozin.gr
Πηγές:
Δαφέρμου, Χ. Κουλούρη, Π. & Μπασαγιάννη, Ε. (2006). Οδηγός Νηπιαγωγού. Εκπαιδευτικοί σχεδιασμοί Δημιουργικά Περιβάλλοντα Μάθησης. Αθήνα: Οργανισμός Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων.
Καρτασίδου, Λ. (2004). Μάθηση μέσω Κίνησης. Θεωρητικές Προσεγγίσεις & Εκπαιδευτικές Εφαρμογές της Ψυχοκινητικής στην Ειδική Παιδαγωγική. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
Πόρποδας, Κ.Δ. (2003). Διαγνωστική Αξιολόγηση και Αντιμετώπιση των Μαθησιακών Δυσκολιών στο Δημοτικό Σχολείο (Ανάγνωση, Ορθογραφία, Δυσλεξία, Μαθηματικά). Πάτρα: ΕΠΕΑΕΚ.
Τζεκάκη, Μ. (2000). Μαθηματικές Δραστηριότητες για την Προσχολική Ηλικία. Αθήνα: Gutenberg Παιδαγωγική Σειρά.
Τζουριάδου, Μ. (1995). Ο λόγος του παιδιού της προσχολικής ηλικίας. Θεσσαλονίκη: Προμηθεύς.
