Ο ύπνος, αποτελεί μία βασική ανθρώπινη λειτουργία, η οποία επηρεάζει άμεσα τη σωματική και ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του κάθε ανθρώπου. Όλοι οι άνθρωποι έχουμε ανάγκη από ύπνο, ωστόσο υπάρχουν πολλές ιδιαιτερότητες που προσδιορίζουν την ποσότητα και την ποιότητα του ύπνου που έχει ο καθένας μας ανάγκη.
Δυστυχώς ακόμα και σήμερα μεγάλη μερίδα τόσο γονέων όσο και βρεφονηπιοκόμων και νηπιαγωγών επιμένει να εξαναγκάζει τα παιδιά ηλικίας μεταξύ 2 και 6 ετών να ξαπλώνουν ή ακόμα και να κοιμούνται το μεσημέρι, θεωρώντας ότι αυτό τα βοηθάει να ξεκουραστούν και να χαλαρώσουν.
Μήπως, όμως, απλά εξυπηρετεί αυτούς τους ενήλικες στο να απαλλαγούν για λίγο από τις απαιτήσεις ενός μικρού παιδιού και παρουσιάζεται ως πρακτική με ψυχοπαιδαγωγικό υπόβαθρο…;
Σε πολλούς παιδικούς σταθμούς και νηπιαγωγεία, τόσο δημόσια όσο και ιδιωτικά, ακολουθείται δυστυχώς με επιμονή μία αδιανόητη πρακτική εξαναγκασμού των νηπίων σε μεσημεριανό ύπνο ή, στην καλύτερη των περιπτώσεων, σε «ξεκούραση σε ήπτια θέση χωρίς παιχνίδι ή ομιλία»! Ο ύπνος τελικά για τα μικρά παιδιά, με τον τρόπο αυτό, μετατρέπεται μάλλον σε ένα είδος ιδιότυπης και άνευ λόγου τιμωρίας, παρά σε ικανοποίηση της ανθρώπινης ανάγκης για ξεκούραση και χαλάρωση.
Ας δούμε, λοιπόν, λίγο πιο αναλυτικά, γιατί δεν ενδείκνυται ο εξαναγκασμός σε ύπνο ή ξάπλωμα σε οποιαδήποτε ηλικία, ακόμα και στη βρεφική.
1. Ακριβώς επειδή, όπως προαναφέρθηκε, ο ύπνος είναι μία βασική ανθρώπινη ανάγκη, ο ίδιος ο οργανισμός προσδιορίζει τις ανάγκες για ύπνο στον καθένα μας, και πολύ περισσότερο στα βρέφη και τα μικρά παιδιά, που είναι απαλλαγμένα από την αίσθηση του καθήκοντος και των υποχρεώσεων, που συνήθως αποτελούν αιτίες μείωσης των ωρών ύπνου στους ενήλικες.
Πολύ απλά, αν ένα παιδί νυστάζει, θα κοιμηθεί. Αν δεν έχει ανάγκη από ύπνο, παρόλο που εμείς δημιουργούμε όλες τις προϋποθέσεις για μια ήρεμη σιέστα (χαμηλό φωτισμό, ηρεμία, κλπ.), δε θα κοιμηθεί. Εκτός φυσικά αν το εξαναγκάσουμε επανειλημμένα!
2. Συνακόλουθα, η ανάγκη για ύπνο είναι υποκειμενική και χαρακτηρίζεται από μεγάλες αποκλείσεις ακόμα και ανάμεσα στα μικρά παιδιά.
Έτσι, π.χ. πολλά παιδιά ηλικίας 2 ετών μπορεί να χρειάζονται 12 ώρες ύπνου την ημέρα, ενώ άλλα συνομήλικά τους, εξίσου υγιή, να αρκούνται στις 10 ώρες ύπνου ημερησίως. Παρομοίως, πολλά παιδιά στη ίδια ηλικία φαίνεται να έχουν ανάγκη να συμπληρώσουν το νυχτερινό ύπνο τους με λίγες ώρες ύπνου το μεσημέρι, ενώ άλλα παιδιά ήδη από την ηλικία των 2 ετών συμπληρώνουν τις απαιτούμενες ώρες ύπνου κατά τη διάρκεια της νύχτας και δε χρειάζονται καθόλου τον μεσημεριανό.
3. Σε πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Archives of Disease in Childhood διαπιστώθηκε ότι μετά την ηλικία των 2 ετών ο μεσημεριανός ύπνος μπορεί να σχετίζεται με διαταραχές στον βραδινό ύπνο (καθυστερημένη έναρξη και μειωμένος σε ποσότητα και ποιότητα νυχτερινός ύπνος).
Πέραν αυτής της έρευνας, η πλειοψηφία των παιδιάτρων και αναπτυξιολόγων παραδέχεται ότι τα παιδιά άνω των 5 ετών δεν έχουν ανάγκη από τον μεσημεριανό ύπνο.
4. Όπως και στις υπόλοιπες ανθρώπινες ανάγκες, ο όποιος εξαναγκασμός στην ικανοποίησή τους συνιστά παραβίαση του δικαιώματος του παιδιού για ελευθερία και αυτό -διαχείριση.
Όσο κακοποιητικό είναι το να εξαναγκάζουμε ένα παιδί, έναν άνθρωπο, να φάει περισσότερο από αυτό που θέλει, άλλο τόσο κακοποιητικό είναι το να εξαναγκάζουμε ένα παιδί να κοιμηθεί ή έστω να ξαπλώσει κάποιες ώρες, ζητώντας του να μείνει, λες και είναι τιμωρημένο, στο κρεβάτι του χωρίς να μιλάει ή να απασχολείται με κάτι ενδιαφέρον.
Ειλικρινά, σκεφτείτε πώς θα ήταν να σας έβαζε εσάς κάποιος με το ζόρι στο κρεβάτι, ενώ εσείς νιώθετε γεμάτοι ενέργεια και όρεξη για παιχνίδι ή επικοινωνία, με την εντολή να κοιμηθείτε ή να μείνετε σιωπηλοί μέχρι τη λήξη του σιωπητηρίου…!
Μαρία Ιωαννίδου, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια Gestal
