1. Η εκπαίδευση είναι πολύ σημαντική. Είναι γνωστό ότι σε μακροπρόθεσμη βάση, πιο αποτελεσματικά είναι τα προληπτικά μέτρα και η ανάπτυξη δεξιοτήτων καλής συμπεριφοράς. Ως ενήλικες, ξεχνάμε συχνά ότι τα παιδιά μας πρέπει να διδαχθούν και να ξαναδιδαχθούν το πώς να ελέγχουν τη συμπεριφορά τους. Έτσι, πριν πάτε στο κατάστημα, αφιερώστε ένα λεπτό και συζητήστε με τα παιδιά πώς θα πρέπει να συμπεριφερθούν (στα μαγαζιά, στο εστιατόριο, κλπ). Εξηγήστε με σταθερό και απλό τρόπο ότι πρέπει να παραμείνουν δίπλα στο καλάθι σας και να μιλάνε με τη χαμηλή τους τη φωνή. Μπορείτε ακόμη να το κάνετε με διασκεδαστικό τρόπο, σαν ένα παιχνίδι – κουίζ, κάνοντας δηλαδή ερωτήσεις τύπου: «Ποιός μπορεί να μου πει ποιά είναι μια καλή συμπεριφορά σ’ένα κατάστημα; Ποιός μπορεί να μου πει ποιά είναι μια κακή συμπεριφορά στο κατάστημα;». Παίξτε το παιχνίδι με τις καλές και κακές επιλογές. Με άλλα λόγια, προετοιμάστε τους κάθε φορά πριν την βόλτα στο κατάστημα, και στην καλύτερη περίπτωση, θα έχουν ότι χρειάζονται.
2. Ετοιμάστε το πρόγραμμα. Για να μην βρεθείτε εξ’ απροόπτου και να χαλάσετε τη διάθεση σας από μια «γρήγορη» βόλτα στο σουπερμάρκετ, δημιουργήστε ένα μόνιμο σύστημα ενθάρρυνσης συμπεριφοράς σε δημόσιους χώρους. Ο προγραμματισμός θα εξασφαλίσει την ημέρα σας. Για παράδειγμα: πολλές οικογένειες με τις οποίες δουλεύω, αγοράζουν πλαστικά χρήματα, εισιτήρια ή μικρά νομίσματα, τα οποία παίρνουν μαζί τους στο κατάστημα. Αυτά τα εισιτήρια (ή μικρά νομίσματα) τα χαρίζουν στα παιδιά για την καλή τους συμπεριφορά. Στα παιδιά αρέσει τέτοια ανταμοιβή και, πηγαίνοντας στο κατάστημα (ή εστιατόριο) προσπαθούν να κερδίσουν χρήματα με την καλή συμπεριφορά τους, ενώ εσείς αποφεύγετε τα προβλήματα. Σε αυτό το σύστημα υπάρχουν πολλές παραλλαγές που λειτουργούν. Το σημαντικότερο είναι ότι ανταμείβοντας τα παιδιά σας για καλή συμπεριφορά, εσείς δεν χάνετε τον χρόνο σας για καυγάδες εξαιτίας μιας ανεπιθύμητης συμπεριφοράς. Με αυτό τον τρόπο, τα παιδιά λαμβάνουν ενθάρρυνση, μαθαίνουν πώς να συμπεριφέρονται και εσείς με τη σειρά σας παραμένετε πιο ήρεμοι.
3. Η αποδοχή της πραγματικότητας. Όταν τα παιδιά σας μπαίνουν στο αγαπημένο τους κατάστημα είναι λες και έχουν ενθουσιαστεί τόσο πολύ που “χάνουν” για λίγο τον εαυτό τους. Είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι ο εγκέφαλος των παιδιών δεν είναι ακόμη πλήρως σχηματισμένος, ειδικά οι μετωπικές λαβές, το μέρος του εγκεφάλου που απαντάει για έλεγχο των παρορμήσεων και συναισθημάτων. Έτσι, μπαίνοντας στον χώρο, τα παιδιά δέχονται την «επίθεση» από φωτάκια, λουλούδια, ανθρώπους, δυνατούς ήχους και αλλά φωτεινά και ενδιαφέροντα πράγματα. Φυσικά, εκεί είναι πιο δύσκολο για αυτούς να ελέγχουν τη συμπεριφορά τους παρά στο σπίτι. Αυτό είναι πραγματικά το χειρότερο μέρος για τα παιδιά. Κατανοώντας το αυτό, θα έχετε πιο πολύ υπομονή και πιο ρεαλιστικά θα αντιμετωπίζετε την συμπεριφορά των παιδιών σας – όσο περισσότερη υπομονή θα έχετε, τόσο καλύτερα θα μπορείτε να χειριστείτε τις συμπεριφορές τους. Συνειδητοποιήστε ότι τα παιδιά σας δεν προσπαθούν να σας χειραγωγήσουν ή να σας ντροπιάσουν, απλώς είναι ενθουσιασμένα και δεν μπορούν να το κρύψουν. Εάν η βόλτα στα μαγαζιά εξακολουθεί να είναι επώδυνη, ίσως τα παιδιά δεν είναι ακόμα έτοιμα. Βρείτε ένα μικρότερο κατάστημα ή αφήστε τα στο σπίτι.
4. Τα παιχνίδια είναι φίλοι μας. Διάφορα παιχνίδια μπορούν να βοηθήσουν, όπως βιβλία, βιβλία ζωγραφικής, στρατιωτάκια και πολλά άλλα. Πρόκειται για μια εξαιρετική στρατηγική πρόληψης, η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί από κάθε προετοιμασμένο και προληπτικό γονέα. Προετοιμάστε λοιπόν μια τσάντα με αστεία παιχνίδια και αφήστε την στο αυτοκίνητο. Να είστε σίγουροι πως θα κερδίσετε απ’ αυτό.
5. Μην φοβάστε. Τα παιδιά μαθαίνουν πολύ γρήγορα και εύκολα τους τρόπους για να πάρουν αυτό που θέλουν. Συχνά αντιλαμβάνονται ότι οι γονείς θα υποχωρήσουν αν κάνουν σκηνή μπροστά σε κόσμο. Είναι αρκετά συνήθες, όταν το παιδί ξεσπάει, η μαμά και ο μπαμπάς να κάνουν τα πάντα για να αποφύγουν δημόσια τη ντροπή. Δυστυχώς, όταν συμβαίνει αυτό, το παιδί καταλαβαίνει ότι θα πάρει αμοιβή αν αρχίσει να κλαίει μπροστά στον κόσμο, και είναι πιθανό αυτό να συμβεί ξανά και ξανά. Τα παιδιά πρέπει να γνωρίζουν τους κανόνες συμπεριφοράς σε δημόσιους χώρους, γι΄αυτό και είναι σημαντικό να τους απομακρύνετε για λίγο από τον χώρο σε περίπτωση που γκρινιάζει δημοσίως. Είναι πολύ πιθανόν ότι ο κάθε παρατηρητής, ίσως είχε βρεθεί στην θέση σας. Μπορείτε λοιπόν να πάτε με το παιδί σας μέχρι την τουαλέτα ή ακόμη και στο αυτοκίνητο για μια σύντομη συζήτηση μέχρι να συνέλθει. Γενικότερα όμως να θυμάστε πως ότι κι αν κάνετε, είναι σημαντικό να μην ξεσπάτε και να μην αγοράζετε αυτό που απαιτεί το παιδί σας με κλάμα ή αντιδραστική συμπεριφορά. Αντίθετα, κάνετε ένα μικρό διάλειμμα και δώστε του την ευκαιρία να επανορθώσει με μια καλή επιλογή. Τα παιδιά σας πρέπει να ξέρουν ότι δεν θα χάσετε την ψυχραιμία σας, δεν θα παραιτηθείτε και δεν φοβάστε να επιβάλετε την συνέπεια, είτε στο κατάστημα, είτε κάπου αλλού.
Φωτιά Παναγίδου, κλινική ψυχολόγος Παιδιών & Εφήβων
