Η οριοθέτηση της συμπεριφοράς των παιδιών είναι ένα θέμα που δικαιολογημένα απασχολεί κάθε γονέα
Γονέας: Σταμάτα να το κάνεις αυτό!
Παιδί: Γιατί να μην το κάνω;
Γονέας: Γιατί δεν πρέπει!
Παιδί: Και γιατί δεν πρέπει;
Γονέας: Γιατί δεν είναι σωστό!
Παιδί: Γιατί δεν είναι σωστό;
Γονέας: Λοιπόν αρκετά! Θα το κάνεις επειδή στο λέω εγώ!
Τα παιδιά ορισμένες φορές διαλέγουν τις πιο ακατάλληλες στιγμές για να κάνουν τους «σωκρατικούς» τους διαλόγους. Η παραπάνω συνομιλία είναι χαριτωμένη, αλλά αμφιβάλλω εάν αντιμετωπίζεται έτσι και από έναν γονέα, που συναγωνίζεται το χρόνο για να καταφέρει να επιτελέσει τις καθημερινές του υποχρεώσεις, αναγκασμένος παράλληλα να απαντάει στα ατελείωτα «γιατί» του παιδιού σε θέματα, που ο ίδιος θεωρεί αυτονόητα.
Βέβαια για το παιδί δεν είναι αυτονόητα.
Το παιδί θέλει να υπακούσει, αλλά θέλει επίσης να μάθει και το λόγο για τον οποίο του ζητείται να υπακούσει και μια ικανοποιητική εξήγηση άλλωστε αποτελεί ζωτικό στοιχείο στην όλη διαδικασία της αγωγής. Το σφάλμα του γονέα δεν υφίσταται, εάν το παραπάνω παράδειγμα ληφθεί ως μεμονωμένο περιστατικό, δηλαδή εάν για μία φορά παρέλειψε να δώσει εξήγηση, αλλά εάν αποτελεί συνηθισμένο πρότυπο στην μεταξύ τους αλληλεπίδραση, δηλαδή εάν δε δίνει στο παιδί εξηγήσεις «εκ συστήματος».
Η οριοθέτηση της συμπεριφοράς των παιδιών είναι ένα θέμα που δικαιολογημένα απασχολεί κάθε γονέα, αφού είναι μια διαδικασία που κρίνεται απαραίτητη για τη δημιουργία ευτυχισμένων και ολοκληρωμένων ανθρώπων. Τα όρια στην ουσία είναι οι κανόνες που θέτουμε στο παιδί, ώστε να το βοηθήσουμε να ασκηθεί στους περιορισμούς που προϋποθέτει η ζωή στην κοινωνία.
Στη σύγχρονη εποχή η πληροφόρηση για τις μεθόδους ανατροφής είναι ευκολότερη από ποτέ, αφού με ένα κλικ μπορεί πολύ εύκολα ο οποιοσδήποτε να αποκτήσει πρόσβαση σε ποικίλες πηγές ενημέρωσης. Το αποτέλεσμα βέβαια δεν είναι πάντα το επιθυμητό, αφού οι γονείς καταλήγουν να μπερδεύονται περισσότερο και να αμφιταλαντεύονται ανάμεσα σε αυτούς που υποστηρίζουν, ότι εάν είναι ανεκτικοί το παιδί θα γίνει ένας ισχυρογνώμων τύραννος και από την άλλη σε όσους θεωρούν ότι, εάν είναι υπερβολικά αυστηροί και τιμωρητικοί, το παιδί κινδυνεύει να γίνει ένα υποχωρητικό και άβουλο πλάσμα.
Πράγματι η αυταρχική κυριαρχία εκ μέρους των γονέων μπορεί να παράγει ένα πειθαρχημένο παιδί, αλλά θα εκμηδενίσει την ικανότητά του να παίρνει πρωτοβουλίες στη ζωή, χωρίς όμως να σημαίνει ότι η υπερβολική ανεκτικότητα είναι ιδανικότερη επιλογή. Όπως τις περισσότερες φορές, έτσι και στο παρόν ζήτημα συνιστάται το μέσο ανάμεσα στα δύο άκρα, μια χρυσή τομή, που θα συνδυάζει μια θερμή και στοργική πειθαρχία, θέτοντας όρια που υπακούουν στον κανόνα των 3Σ (σαφήνεια, συνέπεια, συνέχεια).
Ο κανόνας των 3Σ
Σαφήνεια
Σίγουρα τα όρια είναι απαραίτητα σε ποικίλους τομείς της ζωής του παιδιού, ωστόσο ο ευσυνείδητος γονέας οφείλει να δώσει προτεραιότητα και να επιμείνει σε όσα θέματα κρίνει σημαντικότερα, αφήνοντας ορισμένους τομείς ελεύθερους, ώστε να μη νιώθει το παιδί ασφυκτικά.
Κάθε κανόνας οφείλει να είναι διατυπωμένος με σαφή τρόπο, χωρίς περιττές λεπτομέρειες που έτσι και αλλιώς είναι δύσκολο να θυμάται το παιδί και σε γλώσσα απλή και κατανοητή. Είναι σημαντικό μαζί με τον κανόνα να γνωστοποιούνται τόσο οι θετικές όσο και οι αρνητικές συνέπειες που ακολουθούν την υπακοή ή ενδεχόμενη παραβίασή του, ώστε να καθίσταται κατανοητό στο παιδί, ότι οποιαδήποτε αρνητική συνέπεια θα είναι αποτέλεσμα δικής του επιλογής και συμπεριφοράς.
Η γκρίνια και οι φωνές δεν έχουν καμία θέση στη διαδικασία της οριοθέτησης. Ο γονέας μιλώντας στο παιδί με θετική και ήρεμη φωνή, αλλά συγχρόνως, σταθερή και αποφασιστική, ανακοινώνει τους κανόνες και τις συνέπειες αυτών, μία το πολύ δύο φορές, αποφεύγοντας τις συνεχείς επαναλήψεις. Ένα τρικ που δεσμεύει τα παιδιά στην τήρηση των κανόνων, είναι η συγκέντρωση αυτών καθώς και των συνεπειών τους σε μορφή συμβολαίου, που θα είναι συμφωνημένο και υπογεγραμμένο από τις δύο πλευρές και τοποθετημένο σε σημείο του σπιτιού, που να έρχονται συνέχεια σε οπτική επαφή μαζί του.
Συνέπεια
Τα παιδιά είναι πολύ πιθανό να παραβιάσουν κάποιους από τους κανόνες, είτε μέχρι να μάθουν, είτε επειδή ορισμένες φορές δοκιμάζουν τα όρια που τους θέτουν οι γονείς, ώστε να εξετάσουν, εάν είναι συνεπείς σε αυτά που λένε. Οι γονείς οφείλουν να παραμένουν σταθεροί τόσο ως προς αυτό που υποστηρίζουν, όσο και ως προς τις προβλεπόμενες συνέπειες που ακολουθούν την παραβίαση του εκάστοτε κανόνα.
Επισημαίνεται, ότι πρέπει να γίνεται σαφή διάκριση ανάμεσα στην κακή συμπεριφορά, εξαιτίας της οποίας ακολουθεί η αρνητική συνέπεια και του ίδιου του παιδιού, με προτίμηση να χρησιμοποιούνται φράσεις όπως “ήταν λάθος η συμπεριφορά σου” και αποφυγή απόδοσης μόνιμων χαρακτηρισμών στην προσωπικότητα του παιδιού, όπως για παράδειγμα “είσαι κακό παιδί”, διότι υπάρχει κίνδυνος το παιδί εσωτερικεύοντας την ετικέτα, να συμπεριφέρεται όντως ως κακό παιδί, επιβεβαιώνοντας στην ουσία τη διατυπωμένη σκέψη των γονέων.
Συνέχεια
Τα όρια τέλος πρέπει να επαναπροσδιορίζονται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του παιδιού, ακολουθώντας τη διαδρομή της ηλικίας και τις αλλαγές του κοινωνικού περιβάλλοντος. Δεν είναι δυνατόν για παράδειγμα, ένας κανόνας που ισχύει για ένα αγόρι επτά χρονών σχετικά με την έξοδό του εκτός σπιτιού, να παραμένει σταθερός μέχρι την ηλικία των δεκαεπτά. Όπως είναι αδύνατο ένας κανόνας που ίσχυε πριν από τρεις δεκαετίες σε ένα χωριό, να ισχύει και στη σύγχρονη εποχή στο αστικό κέντρο. Αυτό βέβαια σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ερμηνευτεί ως ισοπέδωση αξιών και αρχών. Είναι απαραίτητη όμως η συνεχής επαγρύπνηση των γονέων, ώστε να παρατηρούν τυχόν αλλαγές και να κρίνουν σε ποιους από τους τομείς της ζωής του παιδιού είναι σημαντική η οριοθέτηση.
Τα όρια προστατεύουν το παιδί από φυσικούς κινδύνους και το βοηθούν να βάλει σε μία τάξη τον περιβάλλοντα κόσμο για το τι επιτρέπεται και τι όχι.
Το σημαντικότερο όμως είναι ότι εκλαμβάνονται και από το ίδιο το παιδί ως ένδειξη ενδιαφέροντος και αγάπης από μέρους των γονέων. Βέβαια χρυσοί κανόνες για την ανατροφή των παιδιών δεν υπάρχουν.Το παιδί όμως που έχει στοργικούς γονείς και παιδαγωγείται μέσω της αγάπης, της προβολής σωστών προτύπων που μπορεί να μιμηθεί και της οριοθέτησης με δυνατότητα να μάθει μέσα από τα λάθη του για τις συνέπειες των πράξεών του τόσο πάνω στον εαυτό του όσο και στους άλλους, θα έχει ως αποτέλεσμα την εσωτερίκευση των κανόνων από μέρους του και την απόκτηση ενός ικανοποιητικού επίπεδου αυτοελέγχου, με πολλές προοπτικές να εξελιχτεί σε ένα άτομο κοινωνικό, δημιουργικό, αυτόνομο και με εμπιστοσύνη στον εαυτό του.
Αρθρογράφος: Γιώτα Μακρυσοπούλου
Πηγή 1ης δημοσίευσης: Πύλη Ψυχολογίας – psychology.gr
Διαβάστε επίσης:
Κανόνες για την αποτελεσματική οριοθέτηση της συμπεριφοράς των παιδιών
