Πόσο βαθιά πάνε οι επιπτώσεις της κακής ανατροφής;
Εκτός από τις προφανείς μορφές της κακοποίησης των παιδιών, υπάρχουν κάποιες πιο βαθιές και λεπτές μορφές κακοποίησης που βρίσκονται στο επίκεντρο της κατάθλιψης και των αισθημάτων ανεπάρκειας: όταν λένε στα έφηβα αγόρια να “μεγαλώσουν” και ότι οι άνδρες δεν κλαίνε και στα κορίτσια ότι πρέπει να φαίνονται και να ενεργούν με έναν ορισμένο τρόπο, σαν “κυρίες”.
Ο ορισμός του «άνδρα» και της «γυναίκας» είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου κοινωνικά κατασκευασμένες έννοιες που ενισχύονται σε πολύ νεαρή ηλικία. Με άλλα λόγια, διδασκόμαστε ότι ο πυρήνας της φυσικής έκφρασης και της συμπεριφοράς μας είναι εσφαλμένος και ότι υπάρχει κάτι ελαττωματικό σε εμάς λόγω του τρόπου που τα συναισθήματα παρουσιάζονται μέσα μας.
Έχετε ακούσει ποτέ τη μαμά ή τον μπαμπά σας να σας λένε γίνε «άντρας» ή άρχισε να συμπεριφέρεσαι σαν μια «κυρία»; Τι σημαίνει αυτό άραγε για την αίσθηση της επάρκειας και της ικανότητας σας και τί ρόλο παίζει στην ανάπτυξη της συνείδησής σας;
Είναι δυνατόν να υπάρχουν και άλλα βαθιά ριζωμένα συστήματα πεποίθησης μέσα σε παλαιότερες γενιές που έχουν επηρεάσει αρνητικά την συναισθηματική και πνευματική ανάπτυξη των νέων;
Τα παιδιά διδάσκονται ότι κλαίγοντας πολύ στους γονείς τους, σημαίνει ότι είναι ανώριμα ή αδύναμα και ότι η ανάγκη να είναι γύρω από τη μαμά και το μπαμπά, τους κάνει να φαίνονται περισσότερο σαν ένα «μεγάλο παιδί» ή ένα «μεγάλο κορίτσι».
Το «αγόρι της Μαμάς» είναι το παιδί που γίνεται αντικείμενο κοροϊδίας και εμπαιγμού από τα υπόλοιπα παιδιά ως ένα σημάδι αδυναμίας και η ανάγκη να το αγκαλιάζουν συνεχώς ή να του δείχνουν την αγάπη τους οι δύο γονείς, είναι ένα σημάδι αδύναμης θέλησης ή αδύναμης ανάγκης. Στην πραγματικότητα όμως, η κοινωνία είναι που το σκέφτεται λάθος:
«Ο θηλασμός των βρεφών, η ανταπόκριση στο κλάμα, η σχεδόν συνεχής επαφή και η υπάρξη πολλαπλών ενήλικων φροντιστών είναι μερικές από τις πατροπαράδοτες πρακτικές ανατροφής των παιδιών που έχουν αποδειχθεί να επηρεάζουν θετικά την ανάπτυξη του εγκεφάλου, η οποία διαμορφώνει όχι μόνο την προσωπικότητα, αλλά βοηθά επίσης τη σωματική υγεία και την ηθική ανάπτυξη», λέει η Ναρβάεζ.
Οι γονείς όμως επιλέγουν το σύντομο δρόμο
Μελέτες έχουν επίσης δείξει ότι η ανταπόκριση στις συναισθηματικές ανάγκες των βρεφών όταν κλαίνε, συμβάλλει στην ικανότητά τους να συμπάσχουν με τους άλλους ανθρώπους και έχει ακόμη συσχετιστεί με υψηλότερο δείκτη νοημοσύνης. Αλλά τι συμβαίνει στην κοινωνία μας, όταν ένα μωρό ή ένα μικρό παιδί, αρχίζει να κλαίει;
Λοιπόν για να ξεκινήσουμε, τα παιδιά περνούν περισσότερο χρόνο από ποτέ στα καρεκλάκια, στα καθίσματα αυτοκινήτου και στα καροτσάκια βρεφών. Και όταν τα παιδιά αρχίζουν να κλαίνε ή να τα πιάνει υστερία, οι γονείς τους δίνουν ηλεκτρονικά και τους δείχνουν περιοδικά με κόμικ στα πρόσωπά τους για να τα απασχολήσουν και να τους παρέχουν μια ψευδή αίσθηση ανακούφισης.
Σήμερα, υπάρχει λιγότερη άμεση επαφή, λιγότερος θηλασμός (ειδικά όταν τα μωρά είναι σε δημόσιο χώρο) και λιγότερη συναισθηματική υπομονή από ό,τι χρειάζονται εκείνη τη στιγμή στη ζωή τους. Τα παιδιά δεν χρειάζεται να παρακολουθούν 4 ώρες τηλεόραση την ημέρα. Θα πρέπει να περνούν τον χρόνο με τους τους γονείς τους και να αναπτύσουν το αριστερό και δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου τους με την υποστήριξή τους.
Τι κάνει αυτή η ανατροφή στην ψυχολογία ενός παιδιού;
Διδάσκει στα παιδιά ότι τα συναισθήματά τους δεν είναι τίποτα περισσότερο παρά μια ενόχληση για τους μεγαλύτερους, ότι υπάρχει κάτι λάθος στις συναισθηματικές αντιδράσεις τους, ότι η διασκέδαση είναι προτιμότερη από τη συναισθηματική διαθεσιμότητα και ότι οι ανησυχίες τους δεν αξίζουν αρκετά για να ληφθούν σοβαρά υπόψη από τους γονείς τους (πράγμα που τα κάνει να αισθάνονται αντιπαθή ή σαν κάτι να μην πηγαίνει καλά με αυτά).
Αυτό μπορεί να συνοψιστεί στα εξής δύο σημεία: Ο πήχυς στη σωστή ανατροφή των παιδιών έχει πέσει και οι γονείς επιλέγουν όλο και περισσότερες εκπτώσεις στην ανατροφή των παιδιών τους. Έχετε ακούσει ποτέ τους γονείς να καυχιούνται για το πώς αγνοούν τα παιδιά τους όταν κλαίνε, πώς τα χτυπάνε ή πώς τα κάνουν να κλείνουν το στόμα τους βάζοντας μία ταινία στην τηλεόραση; Γιατί αυτές οι μορφές ανατροφής είναι ακόμα αποδεκτές;
Η σωστή ανατροφή των παιδιών γελοιοποιείται
Οι μητέρες και οι πατέρες που φροντίζουν περισσότερο τα παιδιά τους συνήθως εμπαίζονται από τους άλλους γονείς επειδή είναι υπερβολικά μαλακοί ή κακομαθαίνουν πάρα πολύ το παιδί τους. Αν δεν τους φωνάζουν αρκετά, τα αντιμετωπίζουν πάρα πολύ χαλαρά. Αν δεν τα χτυπούν, τα αντιμετωπίζουν πάρα πολύ χαλαρά.
Ακόμη και να ξοδεύουν πολύ χρόνο με τα παιδιά τους γελοιοποιούνται από άλλους γονείς σαν να μην δίνουν στα παιδιά αρκετό χώρο ή να μην τους επιτρέπουν χώρο για να αναπτυχθούν και να εξερευνήσουν τη ζωή μόνα τους. «Δεν θα μεγαλώσουν για να γίνουν άντρες. Δεν θα μεγαλώσουν για να γίνουν ανεξάρτητοι».
Να θυμάστε, ότι η γενιά των γονέων που γελοιοποιεί τη σωστή ανατροφή των παιδιών ενθαρρύνει επίσης να γεμίζει το μυαλό των παιδιών τους με αντιπερισπασμούς και ηλεκτρονικά gadgets, να δίνει φαρμάκα στα παιδιά τους όταν δεν μπορούν να εστιάσουν στο σχολείο, να αστειεύεται για το ό,τι χτυπούν τα παιδιά τους και να περνά περισσότερο χρόνο καταγράφοντας τις σχολικές παραστάσεις των παιδιών με τα iPads τους από ό,τι πραγματικά χρειάζονται, δηλαδή το χειροκρότημα και την επευφημία εκείνων που τα αγαπούν περισσότερο.
Το αποτέλεσμα; Συναισθηματική παραμέληση, με συνέπεια το υψηλότερο ποσοστό των αυτοκτονιών των νέων στο Δυτικό κόσμο, η οποία αυτοκτονία είναι η τρίτη κατά σειρά αιτία θανάτου σε άτομα μεταξύ των ηλικιών 15 και 24 ετών. Αλλά υπάρχει κάποια ελπίδα εδώ. Η καθηγήτρια Ναρβάεζ υποστηρίζει ότι υπάρχουν τρόποι που μπορούν να βοηθήσουν στη βελτίωση και την αναστροφή των αποτελέσματων της συναισθηματικά αμελούς ανατροφής:
«Το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου, το οποίο ρυθμίζει ένα μεγάλο μέρος της αυτορρύθμισης, της δημιουργικότητας και της ενσυναίσθηση μας, μπορεί να αναπτυχθεί κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου αναπτύσσεται αν η εμπειρία αφορά όλο το σώμα όπως τα σκληρά παιχνίδια, ο χορός ή η ελεύθερη καλλιτεχνική δημιουργία. Έτσι, οποιοδήποτε χρονική στιγμή ο γονέας μπορεί να αναλάβει μια δημιουργική δραστηριότητα με ένα παιδί και μπορούν να αναπτυχθούν μαζί».
Ο γονέας φτάνει τελικά στο σημείο να γνωρίζει ότι υποστηρίζει και μεγαλώνει το παιδί του με τον τρόπο που θα ήθελε να ανατραφεί όταν θα ήταν ακόμη εκείνος παιδί.
Ο κοινωνικός αυτοματισμός έχει κάνει τους γονείς πιο ανεύθυνους και υπάκουους, κάτι που εμποδίζει τη σωστή ανάπτυξη του εγκεφάλου και τη συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, αλλά με το κατάλληλο αφυπνιστικό ερέθισμα και ένα χρονικό διάστημα επούλωσης μαζί με τα παιδιά τους, οι γονείς μπορούν να αρχίσουν να ανταποκρίνονται στις συναισθηματικές ανάγκες τους, πριν αυτές εξελιχθούν σε μορφές κατάθλιψης ή εθισμών.
