O “συναισθηματικά ενεργός” πατέρας
Φανταστείτε τρεις διαφορετικούς άνδρες να επιστρέφουν στο σπίτι τους αργά το απόγευμα.
Και οι τρεις έχουν φθάσει στο τέλος της τρίτης δεκαετίας της ζωής τους και έχουν από δύο παιδιά, ένα αγόρι οκτώ ετών και ένα κορίτσι δέκα. Φθάνουν στο σπίτι τους κρατώντας μια απογευματινή εφημερίδα και βάζουν το κλειδί στην πόρτα. Μόλις όμως η πόρτα ανοίγει, οι μεταξύ τους ομοιότητες εξαφανίζονται.
Παράδειγμα 1
Ο πρώτος άνδρας μπαίνει σε ένα σκοτεινό διαμέρισμα. Στον τηλεφωνητή ακούει την οικεία, γεμάτη ένταση φωνή της πρώην συζύγου του να του υπενθυμίζει ότι την ημέρα εκείνη είναι τα γενέθλια της κόρης του. «Το ‘ξερα», μουρμουρίζει και σηκώνει το ακουστικό για να σχηματίσει έναν υπεραστικό αριθμό. Στην άλλη άκρη ακούει με ανακούφιση τη φωνή του κοριτσιού και όχι της μητέρας της.
«Χρόνια πολλά, γλυκιά μου».
«Γεια σου, μπαμπά», απαντά η μικρή ήρεμα.
«Λοιπόν, πήρες το δέμα που σου έστειλα;» ρωτά ο πατέρας μετά από μια αμήχανη σιωπή.
«Ναι, σ’ ευχαριστώ».
«Πώς σου φάνηκε; Στο κατάστημα μου είπαν ότι ήταν το τελευταίο μοντέλο».
«Ναι, είναι θαυμάσια, μόνο…»
«Μόνο τι;»
«Να, δεν παίζω πια με κούκλες σαν την Μπάρμπι».
«Α, καλά. Σύμφωνοι, μπορούμε να την επιστρέψουμε. Περίμενε μέχρι τα Χριστούγεννα που Θα έρθεις να με επισκεφθείς και θα αγοράσουμε κάτι άλλο».
«Εντάξει».
«Λοιπόν, πώς τα πας;»
«Καλά».
«Πώς πάει το σχολείο;»
«Θαυμάσια».
«Και ο μικρός σου αδελφός;»
«Μια χαρά».
Η συζήτηση συνεχίζεται με τον ίδιο τρόπο, με τον πατέρα στον ρόλο του ανακριτή και την κόρη στον ρόλο του απρόθυμου μάρτυρα. Τελειώνοντας με έναν μονόλογο για το πόσο θαυμάσια Θα περάσουν όταν τα παιδιά έρθουν να τον επισκεφθούν τον Δεκέμβριο, ο άνδρας κλείνει το τηλέφωνο νιώθοντας άδειος και νικημένος.
Παράδειγμα 2
Ο δεύτερος άνδρας ανοίγει την πόρτα σε ένα ολόφωτο σπίτι. Αμέσως νιώθει τη μυρωδιά του βραδινού φαγητού, μάλλον ιταλικού, όπως υποπτεύεται.
«Ε, εσείς», λέει στα δυο παιδιά του, που είναι απασχολημένα με ένα βιντεοπαιχνίδι. Χτυπά φιλικά τα παιδιά με την εφημερίδα στο κεφάλι και στη συνέχεια κατευθύνεται στην κουζίνα για να βοηθήσει τη γυναίκα του να ετοιμάσουν το δείπνο.
«Λοιπόν, πώς πήγε το σχολείο;» ρωτά όταν τα παιδιά παίρνουν τις θέσεις τους στο τραπέζι.
«Τέλεια», έρχεται η απάντηση με μια φωνή.
«Μάθατε τίποτα;».
«’Οχι ιδιαίτερα», μουρμουρίζει μέσα από τα δόντια της η κόρη του.
«Κάναμε την προπαίδεια», λέει ο γιος του.
«Θαυμάσια», απαντά ο πατέρας και στη συνέχεια στρέφεται στη σύζυγό του: «Πες μου, μήπως πήρε ο άνθρωπος για τις δόσεις;»
«Θέλεις να σου πω την προπαίδεια του τέσσερα;» διακόπτει το αγόρι.
«’Οχι τώρα, γιε μου», απαντά ο πατέρας βαριεστημένα. «Μιλάω με τη μητέρα σου».
Το αγόρι σιωπά ενώ οι γονείς συζητούν τα υπέρ και τα κατά ενός νέου δανείου. Μόλις όμως κάνουν κάποια διακοπή, το αγόρι ξαναδοκιμάζει:
«Μπαμπά, να σου πω τώρα την προπαίδεια του τέσσερα;»
«’Οχι με το στόμα γεμάτο», απαντά σαρκαστικά ο πατέρας.
Απτόητο το αγόρι πίνει μια μεγάλη γουλιά νερό και αρχίζει:
«Τέσσερις φορές το ένα τέσσερα, τέσσερις φορές το δύο οκτώ, τέσσερις φορές το τρία…»
Όταν το αγόρι φθάνει στο τριάντα έξι, ο πατέρας λέει άχρωμα:
«Πολύ καλά».
«Θέλεις να ακούσεις και την προπαίδεια του πέντε;» ρωτά ο γιος του.
«Αργότερα», απαντά ο άνδρας. «Γιατί δεν πάτε τώρα να τελειώσετε το παιχνίδι σας με την αδελφή σου για να μπορέσουμε να μιλήσουμε η μαμά κι εγώ;»
Παράδειγμα 3
Ο τρίτος άνδρας ανοίγει την πόρτα του σπιτιού του. Το σκηνικό είναι ανάλογο με αυτό που συνάντησε ο δεύτερος άνδρας. Η γυναίκα μαγειρεύει, τα παιδιά του είναι απασχολημένα με ένα βιντεοπαιχνίδι. Αλλά στο βραδινό τραπέζι η συζήτηση εκτυλίσσεται διαφορετικά.
«Λοιπόν, τι έγινε στο σχολείο σήμερα;» ρωτάει.
«Τίποτα», απαντούν τα παιδιά με μια φωνή.
«’Επαιξες στο διάλειμμα με την καινούρια σου μπάλα;» ρωτά ο πατέρας τον γιο του.
«Ναι», απαντά εκείνος.
«Και έπαιξες τερματοφύλακας, όπως ήθελες;»
«Ναι».
«Πώς αντέδρασε ο Πέτρος σ’ αυτό; Θύμωσε;»
«Μπα, ήταν ψύχραιμος. ‘Επαιξε χαφ. Κάναμε δική μας ομάδα».
«Αυτό είναι θαυμάσιο. Πώς τα πήγες με τις αποκρούσεις από ψηλά;»
«Απαίσια, έχασα την μπάλα δυο φορές».
«Τι γκίνια, μάλλον χρειάζεσαι λίγη εξάσκηση».
«Μάλλον».
«Τι Θα έλεγες, αφού φάμε, να σου ρίξω μερικές μπαλιές, έτσι για προπόνη ση;»
«Σύμφωνοι, μπαμπά», έρχεται η απάντηση.
«Και τα δικά σου νέα;», στρέφεται τώρα στην κόρη του.
«Τι;» απαντά εκείνη λίγο διστακτική.
«Πέρασες καλά σήμερα;»
«Ναι, καλά», απαντά εκείνη εμφανώς στενοχωρημένη από κάτι.
«Πώς φάνηκε στη δασκάλα το ντουέτο σας;»
«Δεν παίξαμε, η Κατερίνα ήταν άρρωστη».
«’Οχι πάλι! Προβλήματα με το άσθμα της;»
«Ναι, έτσι νομίζω».
«Κακό αυτό. Τουλάχιστον Θα έχεις λίγο περισσότερο χρόνο να εξασκηθείς σ’ αυτό το κομμάτι».
«Το βαρέθηκα όμως, μπαμπά».
«Ναι, η αλήθεια είναι ότι όταν παίζεις και ξαναπαίζεις το ίδιο μουσικό κομμάτι, στο τέλος καταντά βαρετό, έτσι δεν είναι;»
«Δεν θέλω πια να παίζω φλάουτο», ανακοινώνει η μικρή.
Και η συζήτηση συνεχίζεται στο ίδιο μήκος κύματος, με τον πατέρα να ακούει τα παράπονα της κόρης του και να προσπαθεί να τη βοηθήσει να αντιμετωπίσει τη στενοχώρια της.
Τα διαφορετικά επίπεδα ενασχόλησης ενός πατέρα
Εξετάζοντας από κοντά τις προηγούμενες περιπτώσεις γίνεται σαφές ότι υπάρχουν πολλά διαφορετικά επίπεδα ενασχόλησης των πατέρων με τα παιδιά τους. Ο τελευταίος πατέρας φαίνεται να γνωρίζει τις άπειρες λεπτομέρειες της ζωής των παιδιών του, συμπεριλαμβανομένων των ονομάτων των φίλων τους, των καθημερινών τους ασχολιών, των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν στο σχολείο και στο παιχνίδι. Η γνώση αυτή του επιτρέπει να προσφέρει στα παιδιά του συναισθηματική υποστήριξη και καθοδήγηση.
Αντίθετα, ο δεύτερος πατέρας μοιάζει να μην ενδιαφέρεται, δείχνει απορροφημένος στα δικά του προβλήματα και αντιμετωπίζει τον γιο του σχεδόν περιφρονητικά όταν ο μικρός προσπαθεί να του αποσπάσει την προσοχή.
Ο πρώτος πατέρας πάλι ξέρει τόσα λίγα για τη ζωή της κόρης του, που μόλις και μετά βίας μπορεί να συντηρήσει μια στοιχειώδη συζήτηση μαζί της.
Οι ψυχολόγοι πίστευαν ανέκαθεν ότι η ενεργός συμμετοχή του πατέρα στην ανατροφή των παιδιών είναι σημαντική.
Σήμερα παρουσιάζονται όλο και περισσότερες επιστημονικές ενδείξεις ότι οι πατέρες που ενδιαφέροντα και μετέχουν ενεργά στη ζωή των παιδιών τους -ιδίως εκείνοι που είναι συναισθηματικά διαθέσιμοι για τα παιδιά τους- ωφελούν με τρόπο μοναδικό την ψυχική και σωματική τους υγεία. ‘
Ένας πατέρας μπορεί να επηρεάσει τα παιδιά έτσι όπως δεν μπορεί μια μητέρα, ειδικά σε κάποιους τομείς όπως είναι οι σχέσεις με τους συνομηλίκους και οι επιδόσεις στο σχολείο. Οι έρευνες δείχνουν, για παράδειγμα, ότι όταν ο πατέρας απουσιάζει, τα αγόρια δυσκολεύονται να βρουν την ισορροπία τους ανάμεσα στην ανδρική διεκδικητικότητα και την αυτοσυγκράτηση. Ως εκ τούτου, τους είναι δυσκολότερο να μάθουν τον αυτοέλεγχο και την αναβολή της ικανοποίησής τους για ευθετότερο χρόνο. Και όμως, αυτές οι δεξιότητες γίνονται όλο και πιο σημαντικές καθώς τα αγόρια μεγαλώνουν και αναζητούν φίλους, κυνηγούν την επιτυχία στο σχολείο και προσπαθούν να επιτύχουν στόχους για την επαγγελματική τους σταδιοδρομία.
Φυσικά, η θετική παρουσία του πατέρα αποτελεί σημαντικό παράγοντα και για τις ακαδημαϊκές επιδόσεις και την επαγγελματική σταδιοδρομία της κόρης, παρόλο που οι ενδείξεις εδώ είναι κάπως αμφιλεγόμενες. Είναι ωστόσο σαφές ότι τα κορίτσια των οποίων ο πατέρας είναι παρών και μετέχει ενεργά στη ζωή τους έχουν λιγότερες πιθανότητες να επιδοθούν σε πρόωρη σεξουαλική δραστηριότητα και περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν υγιείς σχέσεις με άνδρες όταν ενηλικιωθούν.
Οι έρευνες δείχνουν επίσης ότι η επιρροή του πατέρα έχει μεγάλη διάρκεια και ισχύ.
Μια διαχρονική μελέτη, που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1950 και εξέτασε παιδιά ηλικίας πέντε ετών την εποχή εκείνη, έδειξε ότι τα παιδιά των οποίων ο πατέρας ήταν παρών και συμμετείχε στη ζωή και στη φροντίδα τους έγιναν περισσότερο ενσυναισθητικοί, συμπονετικοί ενήλικοι από ό,τι τα παιδιά των οποίων ο πατέρας απουσίαζε.
Αργότερα, όταν οι συμμετέχοντες στην έρευνα έφθασαν σε ηλικία σαράντα ενός ετών, διαπιστώθηκε ότι όσοι είχαν βιώσει περισσότερη θαλπωρή από τον πατέρα τους ως παιδιά ήταν πιο πιθανό να διατηρούν καλύτερες κοινωνικές σχέσεις. Μεταξύ άλλων, φαίνονταν να έχουν μακροβιότερους και ευτυχέστερους γάμους, είχαν αποκτήσει δικά τους παιδιά και συμμετείχαν σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες και με άτομα εκτός οικογένειας.
Οι έρευνές μας λοιπόν υποστηρίζουν αυτή την πεποίθηση, ότι δηλαδή τα παιδιά χρειάζονται πράγματι τον πατέρα τους. Η εργασία μας όμως προχωρά και σε μια σημαντική διάκριση: εμείς δεν αναφερόμαστε σε «οποιονδήποτε πατέρα». Η ζωή των παιδιών βελτιώνεται από έναν πατέρα που είναι συναισθηματικά παρών, αξιόπιστος και ικανός να προσφέρει στα παιδιά του ανακούφιση σε περιόδους αναστάτωσης. Με το ίδιο σκεπτικό, τα παιδιά θα πληγωθούν από έναν πατέρα ο οποίος τα κακοποιεί, τα επικρίνει συνεχώς, τα εξευτελίζει ή τα αντιμετωπίζει με συναισθηματική ψυχρότητα.
John Gottman, Η συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών (αποσπάσματα)
Διαβάστε επίσης:
9 πράγματα που εύχομαι να ήξερε ο άντρας μου πριν φέρουμε το μωρό στο σπίτι
