Εδώ και αρκετά χρόνια επικρατεί η άποψη ότι τα παιδιά είναι χειριστικά από κούνια και για να μην μας “πάρουν τον αέρα”, πρέπει από βρέφη να τους βάζουμε όρια, να μην τα παίρνουμε αγκαλιά γιατί θα μάθουν στα χέρια και θα γίνουν κακομαθημένα. Αργότερα ως νήπια, αν εκδηλώσουν μια κρίση θυμού, βιαζόμαστε να πούμε ότι προσπαθούν να μας χειριστούν και να μας “εξουσιάσουν”. Πόσο εύκολο είναι να δεχτούμε ότι ΔΕΝ υπάρχουν χειριστικά παιδιά, αλλά παιδιά που εκφράζουν ανεκπλήρωτες ανάγκες με τρόπο που μόνο τα ίδια ξέρουν;
Αν το προσεγγίσουμε με την βοήθεια των νευροεπιστημών, θα δούμε ότι η δομή του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για τις εκτελεστικές λειτουργίες, όπως είναι η λήψη αποφάσεων, η επίλυση προβλημάτων κλπ. ενεργοποιείται πολύ μετά τη γέννηση του βρέφους. Παρ΄ότι ο ευαίσθητος στην αφή σωματοαισθητικός φλοιός είναι ενεργός πριν από τη γέννηση, η εμφάνιση άλλης δραστηριότητας στον συγκεκριμένο φλοιό, ο οποίος τελικά ελέγχει την εκούσια κίνηση, τον συλλογισμό και την αντίληψη, αρχίζει δύο ή τρεις μήνες ύστερα από αυτήν.
Οι πρόσθιοι λοβοί αρχίζουν να ενεργοποιούνται ανάμεσα στους έξι μήνες και το ένα έτος, πυροδοτώντας την ανάπτυξη των συναισθημάτων, των δεσμών, του σχεδιασμού, της εν ενεργεία μνήμης και της προσοχής. Μια αίσθηση του εαυτού του αρχίζει να αναπτύσσει το παιδί καθώς τα κυκλώματα του βρεγματικού και του μετωπιαίου λοβού αρχίζουν να γίνονται πιο ολοκληρωμένα, γύρω στους 18 μήνες, ενώ μια αίσθηση ότι οι άλλοι άνθρωποι έχουν το δικό τους, ξεχωριστό πνεύμα, αναπτύσσεται στην ηλικία των τριών ως τεσσάρων ετών.
Από τα παραπάνω καταλαβαίνουμε ότι ένα παιδί 1 έτους δεν μπορεί να είναι χειριστικό.
Πολλοί δυστυχώς γονείς καταφεύγουν στο να προσπαθούν να επιβληθούν στα παιδιά τους. Ο φαύλος κύκλος της εξουσίας και της επιβολής ορίων, μας κάνει να χάνουμε τον έλεγχο και να ματαιωνόμαστε ως γονείς. Όσο συνεχίζουμε και στηρίζουμε αυτόν τον φαύλο κύκλο εξουσίας, τόσο θα νιώθουμε ότι χάνουμε το παιχνίδι. Και θα προσπαθούμε να επιβληθούμε περισσότερο! Τα παιδιά μας σε όποια ηλικία και να είναι το μόνο που έχουν ανάγκη, είναι γονείς που να μπορούν να αποκωδικοποιούν την συμπεριφορά τους και να λεκτικοποιούν τις ανάγκες τους. Όταν ένα 2χρονο παιδί αλλάζει συμπεριφορά ή είναι “άτακτο”, δε σημαίνει ότι είναι κακομαθημένο. Αλλά ότι προσπαθεί να μας επικοινωνήσει μία ανάγκη του. Συνεπώς δεν έχει νόημα να του βάλουμε όρια, αλλά να δούμε τι είναι αυτό που αντιμετωπίζει. Και πώς μπορούμε να το βοηθήσουμε. Η εξουσία είναι η εύκολη λύση! Είναι όμως βοηθητική μακροπρόθεσμα ή αντίθετα όταν φτάσουν στην εφηβεία θα γίνει η έκρηξη;
Τις περισσότερες φορές, η αντιδραστική συμπεριφορά που εκδηλώνουν τα παιδιά είναι ο καθρέπτης του οικογενειακού κλίματος. Καθώς συντονίζονται με το οικογενειακό συναίσθημα. Όταν επικρατεί ένταση στην οικογένεια (πχ. καβγάδες μεταξύ των γονέων, η ένταση της δουλειάς να μεταφέρεται και σπίτι και να ξεσπάμε με το παραμικρό στα παιδιά), εκείνα το εισπράττουν. Δεν ξέρουν πώς να το εξωτερικεύσουν και γι’ αυτό η συμπεριφορά τους αλλάζει. Στην ουσία αγχώνονται, καθώς βλέπουν ότι οι ανάγκες τους για στοργή, αγάπη και σημασία δεν καλύπτονται. Και το διεκδικούν με τρόπο γνώριμο για τα ίδια. Είναι πολύ σημαντικό να δούμε πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τους εαυτούς μας ως γονείς να γίνουμε καλύτεροι, δρώντας με συνέπεια. Κι αν δεν αλλάξει η συμπεριφορά των παιδιών μας, τότε να δούμε τι άλλο θα μπορούσαμε να κάνουμε.
Μαρίνα Κρητικού
Ψυχολόγος Υγείας – Οικογενειακη/ Συστημική Σύμβουλος
