Εγωκεντρικά, κακομαθημένα, αλαζονικά, επιτυχημένα… Οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα για τα μοναχοπαίδια είναι πολλά και, πάνω απ΄όλα, δεν στηρίζονται συνήθως σε αξιόπιστα ερευνητικά ευρήματα. Σε επιστημονικό περιοδικό ψυχολογικών θεμάτων, περί το τέλος του 1920, διαβάζουμε πως το να είναι κάποιος μοναχοπαίδι αποτελεί από μόνο του ασθένεια και πως τα μοναχοπαίδια -όντας στο επίκεντρο της προσοχής- γίνονται συχνά άτομα εγωπαθή, ζηλόφθονα, εξαρτημένα, μικρομέγαλα, ιδιόρρυθμα, επιθετικά, αυταρχικά κ.τ.λ. Επίσης, υπάρχουν έρευνες, που έγιναν μόλις πριν από λίγες δεκαετίες, που καταδεικνύουν πως η μεγάλη πλειοψηφία των ερωτηθέντων θεωρεί την απόκτηση ενός μόνον παιδιού ως μειονέκτημα και πως είναι προτιμότερο για ένα ζευγάρι να μην έχει καθόλου παιδιά παρά να αποκτήσει μόνον ένα…
Αυτό, όμως, που θα πρέπει πάντα να έχουμε υπόψη -ιδιαίτερα όταν μιλάμε ή χαρακτηρίζουμε ανθρώπους- είναι πως κάθε παιδί, όπως και κάθε οικογενειακό περιβάλλον, είναι μοναδικό και δεν είναι δυνατόν να περιγραφεί μέσα από διάφορα μονόχρωμα κοινωνικά κλισέ ή απόψεις που περισσότερο προκαταλήψεις παρά επιστημονική γνώση αντιπροσωπεύουν.
Οι κυριότεροι λόγοι απόκτησης ενός μόνο παιδιού
Είναι γνωστό στους περισσότερούς μας -και το αποδεικνύουν όλες οι σχετικές έρευνες- πως, στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, ο αριθμός των παιδιών που αποκτά μια μέση οικογένεια συνεχώς συρρικνώνεται με την πάροδο του χρόνου, παρά τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου ζωής.
Οι λόγοι για αυτό είναι: η ύπαρξη αποτελεσματικότερων μέσων αντισύλληψης και καλύτερης ενημέρωσης γύρω από αυτές, η είσοδος των γυναικών στην αγορά εργασίας, ο γάμος και η απόκτηση παιδιών σε μεγαλύτερες ηλικίες, καθώς και η μετανάστευση μεγάλου μέρους του πληθυσμού από την επαρχία στις μεγαλουπόλεις. Τώρα, πλέον, υπάρχει και ένας επιπρόσθετος σοβαρότατος λόγος που είναι η οικονομική ανέχεια με ό,τι αυτή συνεπάγεται…
Από τα παραπάνω, βγαίνει το συμπέρασμα πως ο αριθμός των παιδιών που αποκτά πλέον μια οικογένεια είναι αποτέλεσμα του συμβιβασμού ανάμεσα στις προσωπικές επιδιώξεις/φιλοδοξίες κάθε ατόμου και στα όνειρά του για απόκτηση οικογένειας.
Μοναχοπαίδι: Η δύναμη των προκαταλήψεων
Πάντως, ασχέτως των όποιων λόγων που βρίσκονται πίσω από την απόκτηση ενός μόνο παιδιού, οι περισσότεροι γονείς -κυρίως εξαιτίας των πολλών προκαταλήψεων- νιώθουν συνήθως ενόχληση, θυμό ή ακόμα και ενοχές, όταν σχολιάζεται από άλλους το μέγεθος της οικογένειάς τους και, με κάποιον τρόπο, μοιάζει σαν να θέλουν αρκετές φορές να απολογηθούν για αυτό. Είναι, επίσης, γεγονός πως οι γονείς αυτοί φαίνεται πως ανησυχούν πολύ περισσότερο για την κοινωνικο-συναισθηματική εξέλιξη και προσαρμογή των παιδιών τους απ΄ό,τι οι γονείς που έχουν περισσότερα του ενός παιδιά.
Για να πάρουμε μια γεύση από τη δύναμη και επιρροή των διαφόρων προκαταλήψεων, θα αναφερθούμε σε μεγάλη έρευνα όπου ζητήθηκε από γονείς, που είχαν ένα μόνο παιδί, να βαθμολογήσουν υποθετικά μοναχοπαίδια, συγκρίνοντάς τα με το δικό τους. Αυτό που διαπιστώθηκε ήταν πως οι γονείς αυτοί ήταν μεν λιγότερο αρνητικοί απέναντι στο δικό τους παιδί αλλά είχαν γενικώς μια αρνητική στάση απέναντι στα μοναχοπαίδια ως ομάδα/σύνολο. Υπάρχουν και έρευνες που δείχνουν πως αρνητικές παραστάσεις επί του θέματος δεν έχουν μόνο οι γονείς μοναχοπαιδιών αλλά και τα ίδια τα μοναχοπαίδια.
Υπάρχουν χώρες, π.χ. Ιαπωνία, όπου συχνά τα μοναχοπαίδια χρειάζεται να δίνουν για ολόκληρη σχεδόν τη διάρκεια της ζωής τους πραγματικό αγώνα ενάντια στις διάφορες προκαταλήψεις γύρω από το θέμα αυτό. Και μόνο το γεγονός πως υπάρχουν διεθνώς ομάδες στήριξης και διάφορα διαδικτυακά φόρουμ αποκλειστικά για μοναχοπαίδια δείχνει το μέγεθος των προβλημάτων που υπάρχουν εξαιτίας αυτών των προκαταλήψεων.
Είναι λυπηρό, αλλά φαίνεται μέσα από τα στοιχεία διαφόρων ερευνών διεθνώς, πως ακόμα και πολλοί επαγγελματίες του χώρου της ψυχικής υγείας, που τους ζητήθηκε να εκτιμήσουν υποθετικά περιστατικά, είχαν την τάση να θεωρούν τα άτομα χωρίς αδέλφια ως υποψήφια «να εμφανίσουν, με μεγάλη πιθανότητα, διάφορα προβλήματα»…
