Τα στοιχεία της ενσυναίσθησης, της “μετάδοσης” μιας θεωρίας του νου, της ανάπτυξης των βαθιών δεσμών εμπιστοσύνης, της αφοσίωσης και της προσήλωσης στα παιδιά δεν ταυτίζονται με τους υπερ-ελαστικούς και σ’όλα επιτρεπτικούς γονείς. Η ψυχολόγος Diane Baumrind έχει προτείνει ένα σύστημα για την “ταξινόμηση” των γονέων όπου εισάγει τον όρο “αποφασιστικοί γονείς”. Σύμφωνα μ’αυτό το μοντέλο υπάρχουν τρεις κύριες προσεγγίσεις για την άσκηση του γονεϊκού ελέγχου, χωρίς βέβαια να χαρακτηρίζουν απόλυτα όλους τους γονείς και σε κάθε διαφορετικό πολιτισμό:
– Οι ελαστικοί γονείς είναι υπερ-ανεκτικοί και απρόθυμοι να επιβάλλουν κανόνες και πρότυπα, προτιμώντας ν’αφήνουν τα παιδιά τους να ρυθμίζουν μόνα τους τα πάντα.
– Οι αυταρχικοί γονείς, στο άλλο άκρο, απαιτούν ένα είδος τυφλής υπακοής από τα παιδιά τους.
– Οι αποφασιστικοί γονείς έχουν μια διαφορετική, πιο μετριοπαθή προσέγγιση.
Φροντίζουν μ’ευαισθησία τα παιδιά τους, θέτοντας παράλληλα υψηλά πρότυπα συμπεριφορών. Ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους άμεσα, αλλά έχουν απαιτήσεις απ’αυτά και τα σέβονται ως ανεξάρτητα, έλλογα όντα. Η αποφασιστική μητέρα αναμένει ωριμότητα και συνεργασία και προσφέρει στα παιδιά συναισθηματική στήριξη.
Οι αποφασιστικοί γονείς, εν γένει, θέτουν όρια, έχουν κοινή λογική κι ανταποκρίνονται στις συναισθηματικές ανάγκες των παιδιών.
Η προσέγγιση αυτή φαίνεται να’ναι κοινή σ’όλο τον κόσμο και παρατηρείται σε διαφορετικό πλαίσιο κι εθνοτικές ομάδες. Από στατιστικές έρευνες σε διάφορες χώρες φαίνεται ότι αυτός ο τύπος γονέων, που συνδυάζουν ζεστασιά με λογική, αλλά και υψηλά πρότυπα και θέτουν όρια, με τρόπο κατάλληλο, ώστε τα παιδιά να τα κατανοήσουν, καταφέρνουν να βρουν τη «χρυσή τομή» ανάμεσα στην απόδοση υπερβολικά πολλής ελευθερίας και στην επιβολή υπερβολικών περιορισμών στα παιδιά.
Φαίνεται απ’τις έρευνες ότι παιδιά από τέτοιο περιβάλλον γίνονται άτομα πιο ανεξάρτητα, πιο κοινωνικά, με καλή συμπεριφορά κι ακαδημαϊκές επιτυχίες. Είναι λιγότερο πιθανό να παρουσιάσουν κατάθλιψη ή άγχος ή να εμπλακούν σε αντικοινωνικές ή παραβατικές συμπεριφορές. Έρευνες δείχνουν ότι τουλάχιστον ένας αποφασιστικός γονέας στην οικογένεια μπορεί να κάνει μεγάλη διαφορά.
Οι αποφασιστικοί γονείς είναι μια μέση συμπεριφορά μεταξύ της υπερβολικής ελευθερίας και της υπερβολικής αυστηρότητας.
Αποκρίνονται αμέσως στα παιδιά, εμπλέκονται συναισθηματικά στη ζωή τους και τα φροντίζουν με τρυφερότητα, όπως κι οι ελαστικοί γονείς, αλλά αντίθετα απ’αυτούς, δεν ανέχονται την μη αποδεκτή συμπεριφορά εκ μέρους των παιδιών τους, αλλά αναμένουν υπευθυνότητα απ’αυτά. Υιοθετούν τη φωνή της λογικής, ενθαρρύνουν τη συζήτηση κι εξηγούν τις συνέπειες της καλής και κακής συμπεριφοράς. Είναι λιγότερο πιθανό να επιβάλουν σκληρές ή αυθαίρετες τιμωρίες ή ν’αποσύρουν την αγάπη τους. Ενθαρρύνουν την ανεξαρτησία, αλλά προωθούν και την αυτοπειθαρχία, την ωριμότητα και τον σεβασμό για τους άλλους.
Όπως κι οι αυταρχικοί γονείς θέτουν κανόνες και όρια, αλλά, αντίθετα απ’αυτούς, τεκμηριώνουν τα όρια με κατανοητό τρόπο, τ’αποδίδουν σε καλά αντιληπτές αιτίες και φέρονται με τρυφερότητα κατά την εφαρμογή τους. Εξηγούν στα παιδιά το πώς και το γιατί. Τι θα γίνει όταν παραβιάσουν κάποιον κανόνα. Δίνουν έμφαση στις συνέπειες των πράξεων και δεν τιμωρούν. Μιλούν πολύ με τα παιδιά τους και τους δίνουν τη δυνατότητα να επιχειρηματολογούν κι αυτά, στοχεύοντας τόσο στην ωριμότητα όσο και στον σεβασμό για τον εαυτό τους και τους άλλους. Είναι και πολύ «δοτικοί» αλλά και πολύ απαιτητικοί.
Στα ερωτηματολόγια των ερευνών που έχουν μελετήσει αυτή τη γονεϊκή συμπεριφορά σε διάφορες χώρες, οι γονείς που ακολουθούν αυτόν τον τύπο φροντίδας απαντούν συχνότερα «συνεκτιμώ τις επιθυμίες και τα αισθήματα του παιδιού μου πριν του ζητήσω να κάνει κάτι», «ενθαρρύνω το παιδί να μιλά για τα συναισθήματά του», «βοηθώ το παιδί όταν φοβάται ή ταράζεται», «εξηγώ στο παιδί τι περιμένω απ’αυτό», «σέβομαι τη γνώμη του και το ενθαρρύνω να την εκφράζει».
Γενικώς, τα παιδιά των αποφασιστικών γονιών φαίνεται να:
– Έχουν δεσμούς ασφάλειας μαζί τους, καθώς οι γονείς τα προστατεύουν ώστε να μην «εσωτερικεύουν» τυχόν προβλήματα που προκύπτουν όσο μεγαλώνουν.
– Έχουν ενισχυμένη αυτοπειθαρχία.
– Έχουν την ικανότητα να εκφράζουν τα δικά τους συναισθήματα και γνώμες αλλά ν’αντιλαμβάνονται και των άλλων.
– Μαθαίνουν καλύτερα, αφού δεν επικρίνονται απ’τους γονείς για τα λάθη τους, για παράδειγμα, στο σχολείο, κτλ.
– Έχοντας από νωρίς ελευθερία κι υποστήριξη απ’τους γονείς τους μαθαίνουν ευκολότερα να λύνουν διαφόρων τύπων προβλήματα.
– Μαθαίνουν απ’το μοντέλο της φροντίδας των γονιών τους και γίνονται βοηθητικά και ευγενικά προς τους άλλους, αλλά και δημοφιλή.
Απόσπασμα από το βιβλίο της Κατερίνας Χρυσανθοπούλου “24 ώρες αγκαλιά“
