Φαίνεται δύσκολο να αρνηθούμε τον προσωπικό χαρακτήρα κάθε παιδιού που γεννιέται, γιατί αυτή η ατομικότητα είναι έντονα παρούσα από την αρχή. Το παιδί δεν είναι ένα λευκό χαρτί πάνω στο οποίο οι γονείς γράφουν το δικό τους σενάριο. Εξάλλου, οι τελευταίοι δεν παύουν να εκπλήσσονται μπροστά στις ολοφάνερες ατομικές διαφορές τις οποίες εκδηλώνουν τα παιδιά από τη γέννησή τους. Σύμφωνα με την εμπειρία μας, κάτι από την ατομικότητα του ανθρώπου ξεφεύγει συνεχώς από τις αναλύσεις μας. Αν και είναι βέβαιο ότι η παρουσία και η ποιότητα της παρουσίας των γονέων βοηθούν σίγουρα στη διαμόρφωση μιας υγιούς ταυτότητας στο παιδί, ένας τέτοιος κανόνας δεν καλύπτει από μόνος του την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης.
Ορισμένοι παράγοντες παραμένουν ακατανόητοι. Ένα αγόρι προερχόμενο από περιβάλλον φτωχό από ψυχολογική άποψη μπορεί κάλλιστα να αντιδράσει αναπτύσσοντας μια δύναμη χαρακτήρα υποδειγματική. Όπως και ένα κορίτσι που έχει ανατραφεί με κάθε φροντίδα και επιθυμητή καλοσύνη μπορεί κάλλιστα να πέσει σε κατάθλιψη. Σε τελευταία ανάλυση, δε γνωρίζουμε γιατί ένας έφηβος επιλέγει την αυτοκτονία σαν αντίδραση στην πρώτη του ερωτική απογοήτευση, ενώ είχε καλούς γονείς, ήταν ικανός να εκφραστεί και είχε καλούς βαθμούς στο σχολείο. Ακόμα κι αν μπορούσαμε να εξηγήσουμε μια τέτοια πράξη ως την έλλειψη εσωτερικής δομής, που οφείλεται σ’ένα περιβάλλον που δεν του επέτρεψε να συνειδητοποιήσει τον εαυτό του, μπορούμε πραγματικά ν’αποδώσουμε ευθύνες σε γονείς που έκαναν συχνά ό,τι καλύτερο μπορούσαν ή που δεν μπορούσαν να κάνουν διαφορετικά;
Είναι καλό να παραθέσουμε εδώ ένα απόσπασμα από το σοφό ποιητή Χαλίλ Γκιμπράν, ο οποίος στον Προφήτη απευθύνεται στους γονείς ως εξής:
“Τα παιδιά σας δεν είναι δικά σας παιδιά. Είναι οι γιοι και οι κόρες της λαχτάρας της ζωής για τον εαυτό της. Έρχονται στον κόσμο μέσα από σας, αλλά δεν προέρχονται από σας. Και παρότι είναι μαζί σας, δεν ανήκουν σε σας”.
Ακούγοντας τον ποιητή, μοιάζει ευχής έργο να υιοθετήσουμε μια ψυχολογία που δίνει στο παιδί την προσωπική του δύναμη. Παρ’όλο που ο ρόλος των γονέων δεν αλλάζει, χάνει κάτι από την παντοδυναμία του.
Οι γονείς πρέπει να φροντίσουν να διατηρήσουν και να ενισχύσουν το ζωτικό ενθουσιασμό του παιδιού. Δεν είναι, όμως, υπεύθυνοι για τη μοίρα του.
Πρέπει πάντα να ακούνε με προσοχή αυτή την ατομικότητα που διαμορφώνεται, σεβόμενοι τις ανάγκες έκφρασής του, συνειδητοποιώντας ότι οδεύει προς μια ζωή, δημιουργός της οποίας είναι αυτό το ίδιο και για την οποία φέρει όλη την ευθύνη. Θα μπορούσαμε κάλλιστα ν’αναρωτηθούμε μήπως οι εντάσεις μεταξύ γονέων και παιδιών υπάρχουν για να οδηγήσουν τους πρωταγωνιστές σε μια καλύτερη γνώση του εαυτού τους μέσα απ’τη χαρά, όπως και μέσα απ’τον πόνο. Αν το δούμε έτσι, δεν υπάρχει αρνητική εμπειρία. Όλα χρησιμεύουν, τελικά, στο να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας. Να βρούμε τον προσανατολισμό μας στη μεγάλη αρένα της ζωής.
Κανείς δεν αμφισβητεί πως μια δύσκολη παιδική ηλικία, ένας χρόνιος αλκοολισμός ή ακόμα κι ένα βίαιο επεισόδιο μπορούν να ωθήσουν το άτομο να ψάξει να βρει το δρόμο για μια ζωή πιο ικανοποιητική. Θα’ταν κυνικό να σκεφτούμε ότι υπάρχουν γονείς σαδιστές. Γονείς που ευχήθηκαν μια κακή τύχη για τα παιδιά τους, καταλογίζοντάς τους, επιπλέον, την ευθύνη γι’αυτήν. Κανείς δεν μπορεί ν’αποφύγει τον πόνο. Θα πρέπει μάλιστα και να τον καλωσορίσουμε, καθώς μας φέρνει αντιμέτωπους με τα βασικά ερωτήματα της ύπαρξης. Αποτελεί, χωρίς αμφιβολία, ένα βασικό παράγοντα της ζωής, αφού κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει απ’αυτόν.
Είναι το κίνητρο που ωθεί τους ανθρώπους να υιοθετήσουν τη σωστή συμπεριφορά. Αφυπνίζει όσο και καταστρέφει. Μπροστά σε μια τέτοια προοπτική, είναι μικροπρεπές να κατηγορούμε τους γονείς για τον πόνο των παιδιών τους.
Ή, αντιστρόφως, να κατηγορούμε τα παιδιά για τον πόνο των γονέων τους.
Οι άνθρωποι έχουν τόση ανάγκη απ’τον πόνο, προκειμένου να μεγαλώσουν, ώστε είναι καμιά φορά ακόμα και κακό το να προσπαθούν οι γονείς ν’απαλλάξουν πάση θυσία τα παιδιά τους απ’αυτόν.
Guy Corneau από το βιβλίο “Υπάρχει ευτυχισμένος έρωτας;”
Επιμέλεια: Έλενα Θάνου
