Ακούμε πολλές φορές γονείς να λένε ότι έχουν πεισματάρικο παιδί, απαιτητικό, δύσκολο παιδί. «Ήταν έτσι από τότε που γεννήθηκε» ή «είναι στον χαρακτήρα του…». Είναι όμως έτσι; Τι πραγματικά συμβαίνει με το πείσμα των παιδιών, τι κρύβεται από πίσω και πως μπορούμε να χειριστούμε ένα πεισματάρικο παιδί; Μήπως η συμπεριφορά του παιδιού είναι απόρροια της ανατροφής του;
Τα παιδιά είναι ο καθρέπτης των γονέων έλεγαν παλαιότερα. Η συμπεριφορά του παιδιού εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την συμπεριφορά του γονέα και τις αντιδράσεις του. Στην κάθε αρνητική συμπεριφορά του παιδιού θα πρέπει ο γονέας να αναζητήσει το δικό του μερίδιο ευθύνης, το δικό του σφάλμα, τις δικές του αδυναμίες. Η συμπεριφορά του παιδιού είναι απόρροια της ανατροφής του, της ανατροφής που έχει λάβει από τους γονείς του, και η ανατροφή δεν είναι μονόπλευρη διαδικασία ούτε είναι εύκολη. Μέσα από τις δυσκολίες και της διάδραση της σχέσης παιδιού γονέα, έρχεται η εξέλιξη, η ανάπτυξη και η βελτίωση. Δεν μαθαίνει μόνο το παιδί αλλά και ο γονέας. Επιπλέον, του δίνεται η ευκαιρία να αναγνωρίσει και να υπερνικήσει τις αδυναμίες και τις ελλείψεις του.
Σύμφωνα με τους αναπτυξιολόγους, το παιδικό πείσμα είναι μέρος της ανάπτυξης του παιδιού και συναντάται κυρίως κατά το τρίτο με τέταρτο έτος της ηλικίας του. Σε αυτή την φάση το παιδί δοκιμάζει τα όρια του, τα όρια του γονέα, την αυτονομία του, διερευνά το ‘εγώ’ του. Τι γίνεται όμως όταν το πείσμα παραμένει και εντείνεται;
Πότε γίνεται ελαττωματική αυτή η συμπεριφορά του παιδιού;
Πίσω από το πείσμα του παιδιού κρύβεται μια προβληματική και δυσλειτουργική κατάσταση. Το πείσμα κρύβει αβεβαιότητα, αδυναμία και πολλές φορές φόβο. Αυταρχικοί και απαιτητικοί γονείς οι οποίοι προσπαθούν να επιβληθούν στο παιδί τους με φωνές και θυμό έρχονται πιο συχνά αντιμέτωποι με τέτοιες συμπεριφορές καθώς ξεσπά ένας αγώνας ανάμεσα στο παιδί και στον γονέα. Το πείσμα του παιδιού είναι η άμυνα του, είναι το«όπλο» του όταν αισθάνεται ότι απειλείται. Πολλές φορές παίρνει και μορφή εκδίκησης. Έτσι το μεσημεριανό γεύμα γίνεται αγώνας, το ντύσιμο, το διάβασμα ή το μάζεμα των παιχνιδιών καταλήγει σε φασαριά. Φασαρία σε καθημερινή βάση με αποτέλεσμα ο γονέας να μην έχει άλλες αντοχές και το παιδί να μην θέλει να συνεργαστεί.
Αυτό που πρέπει να κάνει ο κάθε γονέας είναι να δει με ψυχραιμία το δικό του σφάλμα. Μήπως έχει πληγώσει τον αυτοσεβασμό και την αυτοεκτίμηση του παιδιού του; Μήπως το παιδί αισθάνεται παραμελημένο; Μήπως αισθάνεται ότι δεν ακούγεται; Μήπως έχει χάσει την εμπιστοσύνη του στους γονείς; Πολλές φορές οι γονείς πέφτουν σε τέτοια σφάλματα εν αγνοία τους, όχι ηθελημένα. Η κατανόηση και η καλή επικοινωνία με το παιδί αφοπλίζει τέτοιες πεισματικές συμπεριφορές.
Είναι σημαντικό ο γονέας να συζητάει με το παιδί. Να κατεβαίνει στο ύψος του, να του δείχνει κατανόηση λέγοντας π.χ. «καταλαβαίνω ότι αισθάνεσαι θυμωμένος…». Είναι προτιμότερο να πούμε «Έλα να κάνουμε το τάδε..» παρά να δώσουμε εντολή «κάνε αυτό!». Με παρότρυνση και προτροπή θα δούμε ότι και το παιδί θα είναι πιο συνεργάσιμο. Βασικό κομμάτι είναι να διδάξουμε στο παιδί πως οι συμπεριφορές του έχουν συνέπειες και αντίκτυπο, όπως όλων μας. Έτσι θα αυξηθεί και η υπευθυνότητα του. Αντί να φωνάζουμε, εκφράζουμε με ηρεμία το συναίσθημα μας και δείχνουμε την απογοήτευση μας όταν η συμπεριφορά του παιδιού π.χ. «αυτό που έκανες δεν μου άρεσε, δεν ήταν ωραία συμπεριφορά, είμαι απογοητευμένη κτλ».
Επίσης, δεν χαρακτηρίζουμε το παιδί αλλά πάντα την πράξη και την συμπεριφορά του.
Του δίνουμε εναλλακτική και του εξηγούμε ήρεμα για ποιο λόγο ή συμπεριφορά του δεν είναι αποδεκτή. Το «θα κάνεις έτσι επειδή το λέω εγώ» ή « διότι έτσι πρέπει να γίνει!» δεν φέρνουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Τέλος δώστε του την ευκαιρία να σας μιλήσει, να σας εξηγήσει γιατί φέρεται έτσι. Με αυτό τον τρόπο το παιδί αισθάνεται ότι μπορεί να εισακουστεί και ότι ο γονέας λαμβάνει την γνώμη του παιδιού υπόψιν.
Μαρία Κατσαούνη – Ψυχολόγος Υγείας (MSc)
