Οι γονείς, όπως και πολλοί άλλοι ενήλικες με τους οποίους έρχονται σε επαφή τα παιδιά, καθώς μεγαλώνουν, γίνονται πρότυπα για τα παιδιά. Οι γονείς λειτουργούν συνεχώς ως πρότυπα, δείχνοντας με τις πράξεις τους, περισσότερο από ότι με τα λόγια τους, τι εκτιμούν ή τι πιστεύουν. Σύμφωνα με τον Thomas Gordon, oι γονείς μπορούν να διδάξουν αξίες στα παιδιά τους, εφαρμόζοντάς τες στη ζωή τους.
Αν οι γονείς θέλουν να εκτιμούν τα παιδιά τους την εντιμότητα, πρέπει να επιδεικνύουν την δική τους εντιμότητα. Αν θέλουν να γίνουν τα παιδιά τους γενναιόδωρα, πρέπει οι ίδιοι να συμπεριφέρονται γενναιόδωρα. Αυτός είναι ο καλύτερος και ίσως ο μόνος τρόπος για τους γονείς να “διδάξουν” αξίες στα παιδιά τους. Το “Κάνε ότι σου λέω, όχι ότι κάνω” δεν είναι αποτελεσματικός τρόπος ούτε έχει μεγάλη πιθανότητα αλλαγής ή επηρεασμού ενός παιδιού. Το “Κάνε ότι κάνω”, όμως, έχει μεγάλη πιθανότητα αλλαγής ή επίδρασης σε ένα παιδί.
Οι γονείς που θέλουν να γίνουν τα παιδιά τους ειλικρινή άτομα δεν επιτυγχάνουν τον σκοπό τους, αν για παράδειγμα, σε μια πρόσκληση που δέχονται τηλεφωνικά, προσποιούνται μπροστά στα παιδιά λέγοντας: “Ω, θα θέλαμε πολύ να έρθουμε, όμως, περιμένουμε επισκέπτες από το εξωτερικό”. Ή αν ο πατέρας καμαρώνει στο τραπέζι για την ικανότητά του να φουσκώνει τις αφορολόγητες δαπάνες του. Ή αν η μητέρα προειδοποιεί την κόρη της: “Ας μην πούμε τίποτα στον μπαμπά για το πόσα πλήρωσα για το καινούργιο dvd player”. Ή αν και οι δυο γονείς δεν λένε στα παιδιά τους όλη την αλήθεια για την ζωή, το σεξ, τη θρησκεία.
Οι γονείς που θέλουν να εκτιμούν τα παιδιά τους την έλλειψη βίας στις ανθρώπινες σχέσεις θα φαίνονται υποκριτές εάν χρησιμοποιούν σωματική βία για να “επιβάλλουν πειθαρχία”.
Θυμάμαι ένα δηκτικό σκίτσο που παρουσίαζε έναν πατέρα, ο οποίος είχε βάλει τον γιο του στα γόνατά του και τον ξυλοκοπούσε στον πισινό φωνάζοντας:
“Ελπίζω αυτό να σε μάθει να μην χτυπάς τον μικρό σου αδερφό!”
Οι γονείς διδάσκουν αξίες στα παιδιά τους, όταν ζουν την ζωή τους σύμφωνα με αυτές. Όχι όταν πιέζουν τα παιδιά να ζουν σύμφωνα με ορισμένους κανόνες.
Πιστεύω ακράδαντα ότι μία απ’τις κύριες αιτίες που διαμαρτύρονται οι έφηβοι σήμερα κι απορρίπτουν πολλές απ’τις αξίες της κοινωνίας είναι ότι αντιλαμβάνονται πως οι ενήλικες με ποικίλους τρόπους δεν εφαρμόζουν αυτά που κηρύττουν.
Ναι, οι γονείς μπορούν να διδάξουν τις αξίες στα παιδιά τους, αν τις εφαρμόζουν.
Όμως, πόσοι γονείς το κάνουν αυτό;
Διδάξτε τις αξίες σας. Μπορείτε να το κάνετε μόνο με το παράδειγμά σας. Όχι με λεκτικά επιχειρήματα ή με την άσκηση της γονεϊκής εξουσίας. Διδάξτε οτιδήποτε εκτιμάτε εσείς ο ίδιος, όντας όμως ένα πρόσωπο που εφαρμόζει τις αξίες του.
Αυτό που απασχολεί τους γονείς είναι ότι τα παιδιά τους ίσως να μην πειστούν για τις αξίες τους. Αυτό είναι γεγονός, ίσως να μην πειστούν. Ίσως κάποιες αξίες των γονέων να μην τους αρέσουν. Ή μπορεί να διακρίνουν σωστά ότι κάποιες αξίες που έχουν φέρνουν αποτελέσματα που δεν αρέσουν στα παιδιά. Όπως στην περίπτωση κάποιων σημερινών νέων που απορρίπτουν τις εξοντωτικού ρυθμού και υψηλού στρες δουλειές των γονέων τους. Αυτό συμβαίνει γιατί τις βλέπουν σαν “αξίες” που προκαλούν καρδιοπάθειες και επαγγελματική εξουθένωση (burnout).
Όταν οι γονείς φοβούνται ότι οι νέοι μπορεί να μην ακολουθήσουν τις αξίες τους, επιστρέφουν στην εκλογίκευση. Υποστηρίζουν ότι δικαιολογούνται. Ότι μπορούν να κάνουν χρήση της εξουσίας τους για να επιβάλουν τις αξίες στα παιδιά τους. Η πρόταση:
“Είναι πολύ μικρά για να κρίνουν μόνα τους”,
είναι η πιο συχνή δικαιολογία για την επιβολή αξιών στα παιδιά.
Είναι ποτέ δυνατόν να επιβάλει κανείς αξίες σε κάποιο άλλο υγιές άτομο με την χρήση δύναμης και εξουσίας; Το πιο πιθανό είναι ότι αυτό το άτομο, θ’αντιδράσει ακόμη πιο σθεναρά σε μια τέτοια επιβολή. Θ’αντιδράσει ακόμα πιο επίμονα υποστηρίζοντας τις πεποιθήσεις και τις αξίες του.
Η δύναμη και η εξουσία μπορούν να ελέγξουν τις πράξεις των άλλων. Σπάνια, όμως, ελέγχουν τις σκέψεις τους, τις ιδέες τους, τις πεποιθήσεις τους.
