– Ξύπνα άντρα μου να πας στο περίπτερο μπας και το προλάβουμε… με σκούντησε η γυναίκα μου.
– Τι ώρα είναι… ρώτησα;
– Έλα… δέκα έχει πάει δε θα το βρούμε
Σηκώθηκα αμέσως, πλύθηκα, ήπια τα φάρμακα μου και πήρα το μηχανάκι να πάω να το βρω. Σταμάτησα σε ένα περίπτερο κοντά στο σπίτι…
– Ήρθε το αλφαβητάριο; τον ρώτησα
– Όχι… αλλά τσάμπα περιμένεις, μου είπε
Δεν πολυκατάλαβα αμέσως τι ήθελε να πει αλλά το συνειδητοποίησα σε 2 λεπτά φθάνοντας σε ένα άλλο περίπτερο.
– Έχετε το αλφαβητάριο;
– Μου έχετε ζητήσει να το κρατήσω;
Τώρα κατάλαβα τι ήθελε να πει ο προηγούμενος… Πήρα σβάρνα όλα τα περίπτερα αλλά… μάταια! Μετά από κανένα μισάωρο “κουτουλάω” στο δρόμο το φορτηγάκι της εταιρίας που μοιράζει τις εφημερίδες… Ωωωωω τι τύχη είπα από μέσα μου και το πήρα στο κατόπι. Μετά από 2 λεπτά είχε σταματήσει σε ένα περίπτερο στις Πατέλλες στο οποίο περίμεναν με ανυπομονησία άλλα 6 άτομα… και εγώ εφτά!
Η ιδιοκτήτρια μας μετρούσε λες και ήμασταν στο στρατό… Ευτυχώς είχε φέρει οκτώ κομμάτια και απέκτησα και εγώ το πολυπόθητο αλφαβητάριο!
– Τέτοιο πράμα με αυτό που συμβαίνει με το αλφαβητάριο δεν μου έχει ξανατύχει, μου είπε η ιδιοκτήτρια
Και εμένα έκανα να τις πω. Να φανταστείτε τα 2 πρώτα μας τα βρήκαν συγγενείς σε χωριά της ενδοχώρας… για τέτοια “παράνοια” μιλάμε!
Και επειδή θεωρώ ότι αυτό το υπέροχο αλφαβητάριο χρωστάει πολλά στον Κώστα Γραμματόπουλο βρήκα 2-3 κείμενα γι’ αυτόν και σας τα στέλνω.
Κώστας Γραμματόπουλος: Ο άνθρωπος που έκανε πιο όμορφες τις παιδικές μας αναμνήσεις!
Ο Κώστας Γραμματόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1916 έχοντας καταγωγή από την Αρετσού (Κωνσταντινούπολη), όπου είχε γεννηθεί και ο Αδαμάντιος Κοραής. Σπουδάζοντας στην Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας με δάσκαλο τον αναγεννητή της χαρακτικής τέχνης Γιάννη Κεφαλληνό, απέσπασε υποτροφία συνεχίζοντας στο Παρίσι απ΄ όπου επέστρεψε το 1959.
Ο ελληνοϊταλικός πόλεμος ήταν μια αφορμή για την λαϊκή αναγνώριση της χαρακτικής τέχνης με αφίσες σπουδαίων χαρακτών να απευθύνονται στους Έλληνες, περιλαμβάνοντας συνθήματα υποστήριξης των στρατιωτών στο μέτωπο.
Επιβάλλεται να σημειωθεί ότι ο δάσκαλός του ήταν ο άνθρωπος που επανέφερε τη συστηματική διδασκαλία της χαρακτικής τέχνης στην ΑΣΚΤ, 1932, προσφέροντας έτσι τη δυνατότητα ανανεωμένης έκφρασης πλήθους, καταξιωμένων πλέον, καλλιτεχνών μεταξύ των οποίων οι Γραμματόπουλος, Κατράκης, Βαρλάμος, Τάσσος, Γουρζής και άλλοι. Με την πρωτοβουλία, το πάθος και το μεράκι του Γιάννη Κεφαλληνού, η χαρακτική τέχνη (ξανα)πήρε τη θέση που της αξίζει στον εικαστικό χώρο. Εξάλλου, όπως αποδείχθηκε από τη συνεισφορά των χαρακτών στο εκπαιδευτικό έργο, στους εθνικούς και ταξικούς αγώνες, στα πολιτιστικά δρώμενα αλλά και στην αποτύπωση των συμβόλων του ελληνικού κράτους, αυτό το είδος της τέχνης κυριολεκτικά λατρεύεται στη χώρα μας.
Από την εξαιρετική συλλογή για το Αιγαίο πάνω από το οποίο, σύμφωνα με τον Νίκο Αλεξίου, ενώθηκαν λυρικές φωνές, που έρχονταν από τις ακτές της αισθαντικής Ιωνίας.
Ο Κώστας Γραμματόπουλος μετά την επιστροφή του από τη Γαλλία εκλέχθηκε καθηγητής χαρακτικής στην ΑΣΚΤ, χαρίζοντας σε εμάς γενιές ολόκληρες σπουδαίων καλλιτεχνών αλλά και ένα τεράστιο και πολυβραβευμένο έργο, για το οποίο μπορούμε να πούμε ότι αποτυπώνει την εξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας και του ελληνικού κράτους. Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι τα αλφαβητάρια του Δημοτικού Σχολείου (Τα καλά παιδιά, Αλφαβητάριο), πολλές αφίσες για τον πόλεμο του 1940 και για την Εθνική μας Αντίσταση, πλήθος γραμματοσήμων, ακόμη και το Εθνόσημο του 1974 φέρουν τη σφραγίδα του.
Για το «Αλφαβητάριο» του 1949 και την αφίσα του ΕΑΜ έγραψε ο Γιάννης Τσαρούχης: «Αυτό το βιβλίο και μια αφίσα του ΕΑΜ μου έδωσαν χαρά και ελπίδα. Ευχαριστώ τον Γραμματόπουλο».
Παραθέτω επίσης κείμενο που έχει δημοσιευθεί σε ένθετο της εφημερίδας “Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ”:
Το 1949, η πρώτη τάξη του δημοτικού απέκτησε το αναγνωστικό «Τα καλά παιδιά», με ήρωες τον Ρήγα, την Νίνα, την Άννα. σε κείμενα του Επαμεινώνδα Γεραντώνη και σε εικονογράφηση του Κωνσταντίνου Γραμματόπουλου. Το 1956 τη θέση του πήρε το «Αλφαβητάριο», σε κείμενα των Γιαννέλη, Σακκά, Συκώκη και με εικονογράφηση πάλι του Γραμματόπουλου. Με πρωταγωνιστές την Άννα, τον Μίμη, την Έλλη, την Λόλα. Σταμάτησε να διδάσκεται το 1974.
Ο θάνατος του Κώστα Γραμματόπουλου την 1η Οκτωβρίου 2003 έκλεισε και τυπικά σε ότι μας παράπεμπε η ύπαρξη του, στην ανάμνηση των χάρτινων ηρώων, μολυβένια στρατιωτάκια, σκάφη, γκαζιέρα, λευκή κορδέλα στα μαλλιά, γιακάδες, σοσόνια, μπλε ποδιά…έτσι σαν γαλανόλευκη φάνταζε η Άννα στις απαγγελίες των σχολικών γιορτών και σε ενθύμια… β β έκανε ο βοριάς, β β έκανε μια βοή και στο Όνειρο.
Με τον θάνατο του Γιάννη Κεφαλληνού το 1957, την έδρα της χαρακτικής αναλαμβάνει το 1959 ο Κώστας Γραμματόπουλος και παραμένει ως το 1985, συμπαρασύροντας και τις ευαισθησίες του παραδοσιακού εκτυπωτικού μέσου.
ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ
Μάστορας φλύαρος και πολύβουος των μικτών τεχνικών ο Γραμματόπουλος, ευρηματικός στις ζωγραφικές του επινοήσεις και καταστροφικός συνάμα για την αυτόνομη έκφραση της χαρακτικής. Κατάργησε με τις έγχρωμες χαράξεις του τα όρια ζωγραφικής και χαρακτικής και με την τεχνική του, αντί να κρατά το λευκό του χαρτιού, να εναποθέτει λευκή πλάκα πάνω στη χάραξη για να δώσει φως με το λευκό χρώμα την μετάλλαξε σε είδος διακοσμητικό και χαρά του εμπορίου.
Ας είναι. Αναμένουμε την νέα γενιά να δρομολογηθεί στα ηλεκτρονικά πιξελ και τις διδαχές του δόκτορα της ΑΣΚΤ Ματθαίου Σαντοριναίου…εκεί στο εργαστήριο του, για την νεοελληνική τέχνη, παίζεται το στοίχημα του μέλλοντος.
Η ΧΑΡΑΚΤΙΚΗ ΩΣ ΠΑΡΕΡΓΟ
Ο Κώστας Γραμματόπουλος το 1916 γεννήθηκε στην Αθήνα. Έδωσε εξετάσεις στην ΑΣΚΤ το 1934 με την επιθυμία να σπουδάσει ζωγράφος στον Αργυρό – δεν μπορούσε, εργαζόταν, πήγαινε απόγευμα και το μόνο εργαστήριο που λειτουργούσε ήταν της χαρακτικής του Κεφαλληνού. Αποφοιτά το 1940.
Ο Γραμματόπουλος δεν είχε σκοπό να πάψει να ζωγραφίζει, άρχισε να κάνει χαρακτική για τις εικονογραφήσεις των βιβλίων, προσπαθούσε να βρει καιρό να ζωγραφίσει, αλλά αυτό ήτανε δύσκολο: «Δηλαδή, δεν ζούσα από την καθαρή τέχνη μου, αλλά έκανα μια σχεδόν εφαρμοσμένη τέχνη, την τέχνη του βιβλίου, για να ζήσω» Κ. Γ.
To 1954 με υποτροφία φεύγει για το Παρίσι όπου συνεχίζει τις σπουδές του στη ζωγραφική, χαρακτική, ξυλογραφία, χαλκογραφία και γραφικές τέχνες στις Ecole des Beaux-Arts, Ecole Estienne και Ecole d’Arts et Metiers.
ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ
Στη δημοσιότητα βγήκε η χαρακτική του – τα χρόνια του ’40 φιλοτεχνεί αφίσες του ελληνοϊταλικού πολέμου, χαράσσει για τη «Νέα Εστία» τα πορτρέτα των σύγχρονων λογοτεχνών, το 1949 με το αναγνωστικό «Τα καλά παιδιά», Το 1956 με το «Αλφαβητάριο», σχεδιάζει το εθνόσημο της Δημοκρατίας το 1974 και τα «Κλασσικά Εικονογραφημένα» («Περσέας και Ανδρομέδα», «Θησέας και Μινώταυρος» κ.ά.).
Η ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΠΑΝΤΑ ΣΤΟ ΠΟΘΟ ΤΟΥ ΖΩΓΡΑΦΟΥ
«Ποτέ δε θεώρησα μεγάλο αξίωμα για ένα ζωγράφο τον τίτλο του Καθηγητή, γιατί ποτέ δεν πίστεψα ότι η τέχνη διδάσκεται, πράγμα που όσο πέρασαν τα χρόνια το διαπίστωνα περισσότερο. Μόνο μερικές καθαρά τεχνικές και στοιχειώδεις γνώσεις μπορεί να πληροφορηθεί ένας νέος από ένα μεγαλύτερό του ζωγράφο. Πιστεύω ότι ο καλλιτέχνης γεννιέται. Αυτό είναι το λεγόμενο ταλέντο. Όσοι σπουδαστές ταλαντούχοι και εργατικοί μπήκαν στο εργαστήρι της χαρακτικής που διηύθυνα, προχώρησαν με την εργασία τους. “Καλλιτέχνης”, τους έλεγα, είναι κανείς από τη στιγμή που θα πιάσει το μολύβι στα χέρια του, και σπουδαστής μέχρι το τέλος της ζωής του»Κ.Γ.
Βραβεύθηκε με το A’ βραβείο στην Μπιενάλε Βενετίας το 1968, το Χρυσό Μετάλλιο στην Μπιενάλε Φλωρεντίας το 1972 και έχει πάρει μέρος στις διεθνείς εκθέσεις, Αλεξάνδρειας, Λουγκάνο, Λουπλιάνας, Σάο Πάολο, Τόκιο, Νέας Υόρκης, ενώ έκθεση των έργων του έγινε στην Εθνική Πινακοθήκη το 1995.
