Οι θεωρητικοί της κοινωνικής μάθησης πιστεύουν ότι η οικογένεια είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας στην ανάπτυξη της ηθικής ενός παιδιού. Οι γονείς αποφασίζουν σε ποια κοινωνικά ερεθίσματα θα εκτεθούν τα παιδιά τους και τι θα μάθουν. Αυτοί καθορίζουν ποιες είναι οι κατηγορίες συμπεριφοράς που ορίζονται ως καλές, και επομένως θα επιβραβευθούν και θα ενθαρρυνθούν. Και τέλος, ποιες θεωρούνται κακές, και κατά συνέπεια θα αποθαρρυνθούν και θα κατασταλούν.
Οι γονείς διδάσκουμε στα παιδιά μας καθημερινά αξίες και ηθική με άμεσους κι έμμεσους τρόπους. Αφιερώστε λίγο χρόνο για να δείτε αν τα μαθήματα που διδάσκετε στα παιδιά σας είναι αυτά που θέλετε να μάθουν.
Διδάξτε τα μέσα από παραδείγματα
Αν λέτε στο παιδί σας πως η ειλικρίνεια είναι σημαντική, να είστε κι εσείς ειλικρινείς. Αν το παιδί σας ακούει να λέτε στον υπάλληλο ενός καταστήματος ότι επιστρέφετε ένα προϊόν επειδή είναι ελαττωματικό, ενώ στην πραγματικότητα απλά αλλάξατε γνώμη, αυτό διδάσκει στο παιδί πως η ειλικρίνεια είναι σημαντική μόνο όταν σας βολεύει, δεν σας κοστίζει χρήματα και δεν σας βάζει σε μπελάδες.
Εξηγείστε τους λόγους για τις αποφάσεις σας που στηρίζονται στην ηθική
Αν αποφασίσετε να δώσετε χρήματα για φιλανθρωπικό σκοπό πείτε στο παιδί σας τι κάνετε και εξηγείστε του το γιατί. Αν αποφασίσετε να ετοιμάσετε ένα γεύμα για έναν άρρωστο γείτονα, δείξτε στο παιδί σας τι κάνετε και γιατί. Δεν καυχιέστε. Διδάσκετε στο παιδί σας πώς να νοιάζεται για τον συνάνθρωπο.
Μην υπερβάλλετε με κανόνες που παραβιάζονται
Τα παιδιά σχολικής ηλικίας απλά μαθαίνουν την διαφορά μεταξύ σωστού και λάθους. Αν εκρήγνυσθε όταν παίρνουν μια λάθος απόφαση, τα διδάσκετε να λένε ψέματα ως αυτοάμυνα. Αντ’αυτού, διατηρήστε την ψυχραιμία σας. Επιτρέψτε στα παιδιά σας να παραδεχτούν το λάθος τους και να μάθουν πώς να το διορθώσουν.
Δώστε στα παιδιά ευκαιρίες να εφαρμόσουν τις οικογενειακές αξίες στην πράξη.
Πολύ συχνά οι γονείς χρησιμοποιούν μεγάλα λόγια για ορισμένες αξίες. Τα παιδιά βλέπουν την υποκρισία όταν μιλούν για πράγματα που στην πραγματικότητα δεν κάνουν. Κάντε μια προσπάθεια να συμμετέχετε σε κοινοτικές δραστηριότητες, όπως τη μεταφορά τροφίμων, τη συλλογή ρούχων και άλλα προγράμματα βοήθειας. Δείξτε στα παιδιά σας ότι η οικογένειά σας νοιάζεται για τους συνανθρώπους και βοηθάει αυτούς που έχουν ανάγκη.
Διδάξτε στα παιδιά αξίες μέσα από άμεσα, στοχευμένα μαθήματα.
Μιλήστε για ιδανικά που οικοδομούν τον χαρακτήρα ενός ανθρώπου και αποσαφηνίστε τις πεποιθήσεις σας. Χρησιμοποιήστε ιστορίες ηθικής και αντίστοιχα μαθήματα από γεγονότα και ζωές. Αν θέλετε να μάθετε στο παιδί σας την καλοσύνη, τη συμπόνοια και τ’αντίθετά τους, διαβάστε του τα “Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα” του Ντίκενς. Αν θέλετε να μάθετε στο παιδί σας για την επιμονή, μιλήστε του για το “Η μικρή ατμομηχανή”. Αν θέλετε να δώσετε έμφαση στην αξία της ειλικρίνειας, μιλήστε του για την Ιστορία. Αντιπαραθέστε τον μύθο του Αισώπου για τον βοσκό και τον λύκο. Αυτές είναι όλες εξαιρετικές ιστορίες που διδάσκουν ηθικές αξίες που όλοι μοιραζόμαστε. Προσφέρουν στα παιδιά συγκεκριμένα, κοινά σημεία αναφοράς σχετικά με την ηθική.
Κατά τη διάρκεια του μεγαλύτερου μέρους αυτού του ηλικιακού σταδίου, τα παιδιά σας θα συμπεριφέρονται καλά. Κι αυτό γιατί δεν θέλουν να σας θυμώσουν ή να τιμωρηθούν. Αλλά σταδιακά αποκτούν και ένα εσωτερικό σύστημα πεποιθήσεων, αξιών και ηθικής, που θα τα καθοδηγεί τα επόμενα χρόνια. Όσο θα φεύγουν όλο και πιο μακριά από εσάς, θα χρειάζονται έναν ηθικό χάρτη για να προσανατολίζονται.
Απόσπασμα από το βιβλίο των Dr. Charles E. Schaefer και Theresa Fay DiGeronimo, “Ages and Stages”
