Η αυτοεκπληρούμενη προφητεία είναι ένα από τα πιο αγαπημένα θέματα της pop psychology, είναι όμως στην επικαιρότητα από την εποχή του Οιδίποδα.
Το 1948 ο Robert k. Merton όρισε επιστημονικά την αυτοεκπληρούμενη προφητεία ως την επιβεβαίωση των ασυνείδητων αρνητικών ή θετικών προσδοκιών μας με τη μορφή των συνεπειών των επιλογών μας. Με άλλα λόγια… ένας άνθρωπος μένει από λάστιχο στη μέση του πουθενά αλλά δεν μπορεί να το αλλάξει γιατί δεν έχει γρύλο. Από μακριά διακρίνει ένα αχνό φως και όλο ελπίδα σκέφτεται ότι ίσως ο ιδιοκτήτης αυτού του σπιτιού μπορεί να του δανείσει έναν. Προχωρώντας προς το σπίτι σκέφτεται ότι ο άλλος άνθρωπος θα του ανοίξει την πόρτα και φιλόξενα θα προσφερθεί να τον βοηθήσει. Όσο προχωράει σκέφτεται ότι μπορεί να τον ρωτήσει γιατί ξέμεινε από κάτι τόσο σημαντικό. Μπορεί να μην έχει γρύλο. Μπορεί να έχει και να μην θέλει να του τον δώσει. Μπορεί να είναι ένας τρελός κι απλά να τον βρίσει. Όσο πλησιάζει στο ξένο σπίτι η ελπίδα γίνεται επιφύλαξη και η επιφύλαξη καχυποψία. Όταν τελικά φτάνει, χτυπάει την πόρτα, κάποιος του ανοίγει κι ο άνθρωπός μας του λέει: «βρε αϊ στο διάολο κι εσύ κι ο γρύλος σου». Είναι δύσκολο για τον σύγχρονο άνθρωπο να επιβιώσει σε έναν τόσο απαιτητικό κόσμο, που συνεχώς αλλάζει, χωρίς κάποιου είδους μπούσουλα, κατηγοριοποίηση ή διαχωρισμό.
Στην προσπάθειά μας να προβλέψουμε το μέλλον, που δεν μπορούμε να ελέγξουμε, φτιάχνουμε ασυνείδητα σενάρια, βασισμένα σε προβλέψεις και προσδοκίες οι οποίες έχουν την τάση να επιβεβαιώνονται μέσα από τις επιλογές μας. Η επίδραση των προσδοκιών μας αποδεικνύεται πολλές φορές ισχυρότερη από τη δύναμη της φύσης και την κοινή σύμπτωση.
Βαθιά πίσω στα 80′s ανακάλυψα μια πολύ πετυχημένη κωμωδία, το Trading Places που αναλύει αυτό το δίλημμα “φύση VS ανατροφή”. Δυο πλούσιοι κι εκκεντρικοί επιχειρηματίες στοιχηματίζουν στη δύναμη της κληρονομικότητας ενάντια στην επιρροή του περιβάλλοντος. Με ψευδή στοιχεία, παγιδεύουν και προφυλακίζουν ένα από τα πιο χαρισματικά στελέχη τους, τον Dan Aykroyd, και στη θέση του βάζουν έναν μικροαπατεώνα που μόλις βγήκε από την φυλακή, τον Eddie Murphy. Ο μορφωμένος και καλοαναθρεμμένος διευθυντής μπλέκει με τον υπόκοσμο και, με κόλπα και απατεωνιές, προσπαθεί να πάρει τη θέση του πίσω. Ο μικροαπατεώνας από την άλλη προσαρμόζεται στην καλή ζωή και χρησιμοποιεί την ευφυία του για το καλό της εταιρείας που του έδωσε μια δεύτερη ευκαιρία. Αποδεικνύεται περίτρανα ότι οι προσδοκίες των δυο πλούσιων κυρίων άλλαξαν μέσα σε μια μέρα τη ζωή των δυο ανθρώπων… άρα το περιβάλλον είναι πολύ πιο δυνατό από την ανθρώπινη φύση. Με ενθάρρυνση και επιβράβευση σχεδόν όλοι μπορούν να προοδεύσουν και να αναδείξουν τις ικανότητές τους, ακόμη και ξεπερνώντας τους φυσικούς τους περιορισμούς.
Ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας και τους ανθρώπους γύρω μας επηρεάζει ασυνείδητα τις πράξεις και τις επιλογές μας και τελικά εκπληρώνει την προφητεία που είχαμε από την αρχή στο μυαλό μας για τον καθένα. Οι γονείς που αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους ως χαρισματικά τα ενθαρρύνουν στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων τους, στη διεκδίκηση της επιτυχίας και στη διάκριση. Όταν τελικά επιτυγχάνουν δεν παύουν να είναι κοινοί άνθρωποι, προικισμένοι όμως με υψηλή αυτοπεποίθηση και κίνητρο για επιτυχία. Αυτός είναι ίσως και ο λόγος που οι σύγχρονες μελέτες αξιολογούν τα υιοθετημένα παιδιά ως πιο ευτυχισμένα κι επιτυχημένα από τα παιδιά που μεγαλώνουν με τους φυσικούς τους γονείς. Η ανάγκη των θετών γονιών να αποδείξουν ότι αξίζουν αυτό που η φύση τους στέρησε, δηλαδή την ευκαιρία να μεγαλώσουν παιδιά, τους κάνει να δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό στην ανατροφή του θετού παιδιού. Το παιδί, με τη σειρά του, αναγνωρίζει την αφοσίωση των γονιών του ως μια ξεχωριστή τύχη και δίνει κι αυτό τον καλύτερό του εαυτό για ν’ αποδείξει ότι την αξίζει.
Πριν από χρόνια, ήρθε στο γραφείο μου μια νεαρή μητέρα με δύο παιδιά. Το πρώτο της παιδί ήταν ένα κοριτσάκι 9 ετών με μαθησιακές δυσκολίες και διαταραχή ελλειμματικής προσοχής. Το μικρότερο ήταν ένα αγοράκι μόλις 2 ετών. Μπροστά στο υπερκινητικό παιδί, το βρέφος ήταν παιχνιδάκι για την ταλαιπωρημένη αυτή κοπέλα κι έτσι του έδειχνε, χωρίς φυσικά να το καταλαβαίνει, ξεκάθαρη προτίμηση.
Διάβασε τη συνέχεια στην επόμενη σελίδα
