Ο μικρός καθόταν σε μία πολυθρόνα και κουνούσε, σε ρυθμό εκκρεμούς, τα πόδια του. Περιεργαζόταν σιωπηλός τα πάντα, έμοιαζε να ρουφάει κάθε ερέθισμα. Οταν η κουβέντα -χάριν ενός αστείου- έφθασε στο νέο πλανητικό σύστημα που σύστησε προσφάτως η NASA στο διεθνές κοινό, αποφάσισε να ανοίξει το στόμα του: μίλησε για το σύμπαν και τον Δημιουργό του, για διαγαλαξιακά ταξίδια και ηλιακά συστήματα ∙ ήταν, χωρίς υπερβολή, απόλαυση.
Ασφαλώς, δεν πρόκειται για ένα συνηθισμένο παιδί. Ο 11χρονος σήμερα Λ. έχει διαγνωσθεί επισήμως από τα έξι του χρόνια ως χαρισματικός, έχοντας μπροστά του μία τεράστια δυσκολία: να πρέπει να μεγαλώσει στην Ελλάδα, και δη στην επαρχία της.
Αποδείχθηκε ότι ο μικρός ήταν τυχερός: αξιολογήθηκε σχετικά νωρίς από δημόσια διαγνωστική υπηρεσία (Κέντρο Διαφοροδιάγνωσης, Διάγνωσης και Υποστήριξης – ΚΕΔΔΥ), με πρωτοβουλία της μητέρας του, που αναζητούσε εναγωνίως πώς το παιδί της θα μπορούσε να διαχειρισθεί τις συναισθηματικές του εξάρσεις.
Ηταν η εποχή που είχε αρχίσει να ρωτάει για οτιδήποτε δεν του ήταν γνωστό. Για τη φύση, τη βαρύτητα, τα ζώα, από τους δεινόσαυρους ως τα έντομα. Συνήθιζε να κάνει σύνθετες μαθηματικές πράξεις χωρίς χαρτί, ενδιαφερόταν για τους αρνητικούς αριθμούς, τη Μυθολογία, κολλούσε σε τηλεοπτικά ντοκιμαντέρ, χειριζόταν με χαρακτηριστική άνεση αφηρημένες έννοιες, επεξεργαζόταν ταυτόχρονα πολλαπλά ερεθίσματα. Το μεγάλο του πρόβλημα; Η πλήξη στο σχολείο.
Τι συμβαίνει αλλού
Αν ζούσε στην Αυστρία, θα μπορούσε να πηδήξει έως και τρεις τάξεις, να έχει «ειδικό μέντορα», παιδαγωγό δηλαδή με ειδική κατάρτιση στην εκπαίδευση χαρισματικών παιδιών, ακόμη και να πηγαίνει σε ειδικό σχολείο – θεσμό που τόσο έχει συζητηθεί. Αν είχε γεννηθεί στο φλαμανδικό Βέλγιο, ίσως παρακολουθούσε τις λεγόμενες «τάξεις Καγκουρό», ειδικές τάξεις παράλληλα προς τις κανονικές, τέσσερις φορές την εβδομάδα, δίπλα σε συνομήλικα ή και σε μεγαλύτερα παιδιά. Αν μεγάλωνε στην Ελβετία, θα είχε τη δυνατότητα να συμμετέχει σε τάξεις εστιασμένες σε γνωστικά αντικείμενα, Μαθηματικά ή Μουσική για παράδειγμα. Στην Ουγγαρία, θα εμπλούτιζε το καθημερινό του πρόγραμμα με μαθήματα Γεωγραφίας, Φυσικής, Πληροφορικής. Στη Βρετανία, θα μπορούσε να περάσει το κατώφλι πανεπιστημιακού ιδρύματος, με το που θα ‘φθανε στα 15 του χρόνια. Στη Φινλανδία, ούτε λόγος ∙ θα ζούσε σε Παράδεισο εκπαιδευτικής ευελιξίας…
Οι Ηνωμένες Πολιτείες ανήκουν σε άλλη κατηγορία, εκεί συμβαίνουν ασύλληπτα πράγματα. Είναι ενδεικτικό ότι στο Λύκειο υπάρχουν ειδικές τάξεις που ονομάζονται «Προχωρημένης Τοποθέτησης» (Advanced Placement) για χαρισματικούς μαθητές. Αν οι μαθητές καταφέρουν και λάβουν πάνω από έναν συγκεκριμένο βαθμό, αναγνωρίζεται ότι έχουν περάσει το αντίστοιχο μάθημα σε συγκεκριμένα Πανεπιστήμια.
Τι τύχη έχει, λοιπόν, ένα χαρισματικό παιδί στην Πτολεμαΐδα, την Εδεσσα, τη Λάρισα, την Καλαμάτα, ή τα Κύθηρα; Ποιες δυνατότητες του δίνονται στα θρανία ενός εκπαιδευτικού συστήματος φτιαγμένου να στριμώχνει άπαντες στον μέσο όρο, καταδικάζοντας κάθε απόκλιση;
Η υπέρβαση του ελληνικού υπουργείου Παιδείας είναι ότι πλέον τα… βλέπει τα παιδιά αυτά. Αναγνωρίζει δηλαδή στους νόμους του, τόσο του 2003 όσο και του 2008, ότι τα χαρισματικά παιδιά ζουν ανάμεσα μας. Παλιά σκουντουφλούσε πάνω τους κι έκανε ότι δεν καταλάβαινε, καθώς οι ειδικές ανάγκες νοούνταν πάντα προς τα κάτω και ποτέ προς τα πάνω.
Το βάρος στην οικογένεια
Πέραν αυτού, κανένα θεσμικό μονοπάτι δεν προβλέπεται για τα παιδιά αυτά. Καμία έγνοια, καμία πρόβλεψη ώστε το ιδιότυπο αυτό δυναμικό να ανθίσει και να προσφέρει καρπούς στο περιβάλλον του, λέγε το και ελληνική κοινωνία.
Και όπως τονίζει η κυρία Γκαρή, το βάρος πέφτει -που αλλού;- στην οικογένεια. Η οποία θα πρέπει να φροντίσει για τη δέουσα ψυχοκοινωνική στήριξη, και να βάλει βαθιά το χέρι στην τσέπη.
Γιατί το να τρέχεις το παιδί σου στο σκάκι, σε περισσότερες της μίας ξένες γλώσσες, σε θερινά σχολεία και on-line μαθήματα όπως αυτά που από το 2013 προσφέρονται από το CTY του Anatolia College στη Θεσσαλονίκη (υπό την αιγίδα του υπουργείου Παιδείας), θέλει -αν μη τι άλλο- λεφτά. Το να το παροτρύνεις να συμμετέχει σε διαγωνισμούς επιστημονικών εταιρειών όπως η Ελληνική Μαθηματική Εταιρεία, η Ελληνική Ενωση Πληροφορικής, η Ενωση Ελλήνων Φυσικών, η Πανελλήνια Ενωση Βιολόγων, ή σε πανελλήνιους ή πανευρωπαϊκούς διαγωνισμούς, όπως οι Ολυμπιάδες, έχει κόστος.
Πόσω μάλλον όταν οι γονείς είναι κοινοί θνητοί, όπως στην περίπτωση του Λ. που ο πατέρας είναι έμπορος και η μητέρα ασχολείται με τα οικιακά ∙ με την οικογένεια να έχει κι άλλα δυο παιδιά, ένα αγόρι μικρότερο κατά τρία έτη, και ένα κορίτσι μεγαλύτερο κατά πέντε. Το καθένα, με τις δικές του «απαιτήσεις».
Ο ρόλος των εκπαιδευτικών
Το ενδιαφέρον είναι, βέβαια, τι κάνει και ο εκπαιδευτικός όταν έχει απέναντι του ένα παιδί που ανήκει στο 5% του μαθητικού -ηλικιακά συναφούς- πληθυσμού. Πώς ανταποκρίνεται με το που θα εντοπίσει ταχύτερο ρυθμό μάθησης, δίψα για νέα ερεθίσματα, ποικιλία γνωστικών ενδιαφερόντων, ασυνήθιστο πλούτο λεκτικής έκφρασης.
Στην καλύτερη των περιπτώσεων, αν δηλαδή το παιδί «πέσει» σε φωτισμένο δάσκαλο, μπορεί να τύχει μεταχείρισης σχετικά συμβατής με τις ανάγκες του. Υπάρχουν φιλότιμοι εκπαιδευτικοί που οργανώνουν απογευματινούς ομίλους ή ομάδες με βάση τις ικανότητες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών. Κάποιοι εμπλουτίζουν τη διδασκόμενη ύλη χάριν των παιδιών αυτών, χωρίς να τα αποσπούν από την κοινωνική ομάδα της τάξης.
Είναι σαφές ότι εναπόκειται στον βαθμό ευαισθητοποίησης κάθε εκπαιδευτικού. Κι΄ αυτοί από την πλευρά τους, άοπλοι είναι, πέφτοντας πολλές φορές στην παγίδα να βάζουν ταμπέλες «κακών μαθητών» σε μαθητές που μπορούν -στα αλήθεια- να πετάξουν. Και ο Στιβ Τζομπς άλλωστε τέτοιος μαθητής ήταν, κακός. Όπως και ο Αλμπερτ Αϊνστάιν.
Γράφει η Ελευθερία Κόλλια
