Τον σύντροφό μου τον αγαπάω για την κατανόηση που δείχνει τις δύσκολες στιγμές, για την ικανότητα του να κάνει κάθε κοινή μας στιγμή ευχάριστη, για την ψυχραιμία του και για τη συνέπειά του. Τη φίλη μου την Ειρήνη την αγαπάω για την υπομονή της, για το χιούμορ της και για όλα όσα έχουμε περάσει μαζί.
Τα παιδιά μου, όμως, τα λατρεύω… όχι για όσα μπορούν να κάνουν, αλλά για εκείνα που …δεν μπορούν να κάνουν σωστά. Λατρεύω τις λεξούλες τους που μόνο εγώ μπορώ να καταλάβω, το όλο φιλαρέσκεια προσωπάκι του γιου μου, ο οποίος καμαρώνει για το συρτάρι που μόλις έχει αδειάσει, πετώντας προσεχτικά ένα-ένα τα ρούχα στο πάτωμα και το μικρό χεράκι της κόρης μου, που με προσπάθεια φέρνει το κουτάλι στο στόμα, ενώ έχει γυρίσει το κεφάλι προς τη γάτα που παίζει στα πόδια μου. Δεν είναι, όμως, λίγες οι φορές που ανησυχώ μήπως αυτή η αδεξιότητα των παιδιών μου υποδηλώνει προβλήματα στην ανάπτυξή τους (μήπως έπρεπε να έχει ήδη αρχίσει να μιλάει σωστά; μήπως παρά είναι ανήσυχο; μήπως είναι ανυπάκουο; μήπως θα έπρεπε να κάνω κάτι;). Οπότε η γνώση των ορίων των παιδιών μας, εκτός του ότι μας βοηθά να τα χαιρόμαστε χωρίς άγχος, να είμαστε πιο ήρεμοι και ανεκτικοί και να αποφεύγουμε τον εκνευρισμό, μας δίνει τη δυνατότητα να διαμορφώσουμε τη συμπεριφορά μας με τέτοιο τρόπο, ώστε να κάνουμε πιο αποτελεσματική την επικοινωνία μαζί τους.
Γιατί το παιδί δεν μπορεί να κάνει ότι και οι ενήλικες.
Συνδυάζοντας τις θεωρίες του Πιαζέ, του Φρόιντ, του Κόλμπεργκ και του Έρικσον για την ανάπτυξη του ανθρώπου, μπορούμε να μιλήσουμε για τρεις άξονες ανωριμότητας του παιδιού της προσχολικής ηλικίας. Πρώτα τον νοητικό, ο οποίος χαρακτηρίζεται κυρίως από τον εγωκεντρισμό και την έλλειψη αντικειμενικότητας. Το παιδί, δηλαδή, πιστεύει ότι είναι το κέντρο του κόσμου. Δεν μπορεί να αντιληφθεί , για παράδειγμα, ότι η θάλασσα συνεχίζει να κινείται ακόμη κι αν αυτό κοιμάται. Συμπληρωματικά στο κύριο χαρακτηριστικό του εγωκεντρισμού λειτουργεί η ανικανότητα του παιδιού να χειριστεί συμβολικά συστήματα για να υποθέσει, να κατηγοριοποιήσει και να αντιληφθεί την ακολουθία των γεγονότων, παρ’ όλο που στο πεδίο της γλώσσας το έχει κατορθώσει ως ένα βαθμό. Το μικρό παιδί συνήθως βγάζει συμπεράσματα από το ειδικό στο ειδικό. Σκέφτεται, για παράδειγμα: «Είμαι θυμωμένος με τον μικρό μου αδερφό. Ο μικρός μου αδερφός αρρώστησε. Άρα ο μικρός μου αδερφός αρρώστησε επειδή είμαι θυμωμένος μαζί του».
Ο δεύτερος άξονας είναι ο συναισθηματικός. Τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας δεν έχουν ακόμη κατορθώσει να ελέγξουν το ένστικτό τους ολοκληρωτικά και ζητούν άμεση ικανοποίηση των αναγκών τους χωρίς να λαμβάνουν υπόψη κοινωνικούς περιορισμούς. Τέλος, οι ηθικές αξίες δεν έχουν ακόμη αναπτυχθεί, κι ενώ η ύπαρξη του παιδιού αυτής της ηλικίας επικεντρώνεται μόνο στον εαυτό του, η ηθική του διαμορφώνεται αποκλειστικά από τους άλλους, επειδή το ίδιο δεν την έχει εσωτερικοποιήσει. Έτσι, κακό είναι μόνο αυτό που επιφέρει την τιμωρία και το απαγορεύουν οι μεγάλοι. Οπότε τα παιδιά κάνουν αυτό που δεν τους επιτρέπεται όταν λείπει εκείνος που το απαγορεύει, και αν δεν τιμωρηθούν, τότε τίποτα κακό δεν θα έχει συμβεί κατά τη γνώμη τους.
Τα 9 «δεν» της προσχολικής ηλικίας.
Το παιδί σας αδιαφορεί για τις συμβουλές σας, δεν κάθεται ήσυχο περισσότερο από ένα λεπτό, λέει ψέματα και φτιάχνει διαρκώς δικές του ιστορίες. Μήπως είναι 4 χρόνων; Μήπως δηλαδή δεν μπορεί να συμπεριφερθεί διαφορετικά; Και κυρίως μήπως θα πρέπει να κάνετε λίγη υπομονή ακόμη μέχρι «να γίνει άνθρωπος»;
Αν ακολουθήσουμε δυο παιδιά 3 και 4 χρόνων (ας τα ονομάσουμε Βίκη και Γιώργο αντίστοιχα) στην καθημερινή τους ζωή θα δούμε ότι η αθώα και αναπόφευκτη ανωριμότητά τους μπορεί να προκαλέσει μεγάλη ανησυχία στους γονείς τους. Ανησυχία που όμως είναι αδικαιολόγητη επειδή η συμπεριφορά που εμείς θεωρούμε προβληματική είναι απλά ένα φυσιολογικό στάδιο της ανάπτυξης του κάθε ανθρώπου.
1. Δεν θα παραδεχτούν ότι έχουν κάνει κάτι αν νομίζουν ότι δεν το εγκρίνετε.
Όταν η μαμά της Βίκης βρήκε κάτω από τη συρταριέρα σπασμένο και κρυμμένο το σκουλαρίκι που μια εβδομάδα νωρίτερα είχε χάσει ένιωσε πανικό. Η κορούλα της το είχε σπάσει, το είχε κρύψει και είχε αντεπεξέλθει με ψυχραιμία και επιτυχία στην ανάκριση της μαμάς που τη ρωτούσε επίμονα αν το είχε δει. Παρ’ όλη την ανησυχία της μαμάς της πάντως η Βίκη είχε αντιδράσει απολύτως φυσιολογικά για την ηλικία της. Αφού για αυτήν κακό είναι μόνο ό,τι επιφέρει την τιμωρία, προσπάθησε να την αποφύγει, και αφού δεν είχε εσωτερικοποιήσει τους ηθικούς κανόνες, δεν ένιωσε τύψεις ούτε στιγμή.
2. Δεν μπορούν να παίξουν ομαδικά παιχνίδια.
Στο πάρτι του Γιώργου οι γονείς του είχαν ετοιμάσει παιχνίδια για να απασχολήσουν τους μικρούς καλεσμένους του γιου τους. Ένα από αυτά απαιτούσε να καθίσουν τα παιδιά σε ένα κύκλο και να ξεδιπλώνουν ένα-ένα τα πολλά χαρτιά με τα οποία είχαν τυλιχτεί το καθένα από αρκετά δώρα-έκπληξη. Όποιο παιδί θα ξετύλιγε το τελευταίο χαρτί θα έπαιρνε και το δώρο. Το παιχνίδι απέτυχε, γιατί κανένα από τα παιδιά δεν περίμενε τη σειρά του και στο τέλος κανείς δεν μπορούσε να καταλάβει ποιος είχε ξετυλίξει το τελευταίο χαρτί. Οι γονείς θα είχαν αποφύγει όλη αυτή την ταλαιπωρία και τον εκνευρισμό, αν ήξεραν ότι λόγω της ενστικτώδους συμπεριφοράς τους και της επιθυμίας τους να ικανοποιήσουν άμεσα τις ανάγκες τους, τα παιδιά αυτής της ηλικίας δεν μπορούν να παίξουν ομαδικά παιχνίδια όπου απαιτείται να περιμένουν τη σειρά τους.
3. Δεν μπορούν να μοιραστούν τα πράγματά τους με άλλους.
Όταν μια φίλη της μαμάς της Βίκης τις επισκέφτηκε με τη δική της κόρη η Βίκη επί μια ώρα κρατούσε σφιχτά την αγκαλιά της τρεις κούκλες, αρνούμενη πεισματικά να παίξει με το άλλο παιδάκι. Η μαμά της αισθάνθηκε άσχημα νομίζοντας ότι η Βίκη είναι πεισματάρα και εγωίστρια. Η αλήθεια όμως είναι ότι λόγω του εγωκεντρισμού τους και των ελλείψεών τους στον τομέα της λογικής τα μικρά παιδιά δεν μπορούν να αντιληφθούν ότι αυτό που θα μοιραστούν θα παραμείνει δικό τους και αργότερα θα τους επιστραφεί. Δεν έχουν αναπτύξει αντικειμενικά το συναίσθημα της ιδιοκτησίας με συμβολικές διαδικασίες. Τους ανήκει ό,τι κρατούν στα χέρια τους, έστω και αν το πήραν από κάποιον άλλο φυσικά.
Διάβασε τη συνέχεια στην επόμενη σελίδα
