Τα περισσότερα παιδιά προσχολικής ηλικίας είναι ντροπαλά και συμπεριφέρονται με συστολή σε διάφορες στιγμές και καταστάσεις.
Η ντροπαλότητα είναι φυσικό κομμάτι της ανθρώπινης ανάπτυξης! Στην ηλικία των 4 ή 5 ετών, τα παιδιά αρχίζουν και αποκτούν την πρώτη συνειδητή αίσθηση ντροπής, φόβου ή αμηχανίας. Σε κάποιους ανθρώπους αυτού του είδους η αίσθηση της ντροπής παραμένει και στην ενήλικη ζωή, αλλά συνήθως κορυφώνεται στην αρχή της εφηβείας.
Όταν όμως η ντροπαλότητα εκφράζεται με μια πιο σταθερή συχνότητα, τότε υποδηλώνει ότι είναι χαρακτηριστικό της προσωπικότητας ενός ατόμου και αυτό από μόνο του δεν είναι ούτε κακό ούτε λάθος. Τα ντροπαλά άτομα μπορεί να είναι πολύ καλοί ακροατές, να κρατούν καλή συντροφιά και η συνολική τους παρουσία να αποπνέει ζεστασιά και καλοσύνη! Με άλλα λόγια, η ντροπαλότητα σαν χαρακτηριστικό της προσωπικότητας δεν είναι πρόβλημα και θα ήταν άδικο αν αντιμετωπιζόταν έτσι.
Εκεί όμως που αξίζει να δοθεί προσοχή, είναι όταν το ντροπαλό άτομο είναι ιδιαίτερα κλεισμένο στο εαυτό του γιατί φοβάται τις κοινωνικές συναναστροφές και καταστάσεις, ή όταν μένει μόνο του όχι επειδή το θέλει, αλλά επειδή φοβάται την αλληλεπίδραση με τους άλλους. Αυτός ο βαθμός ντροπαλότητας μπορεί να επηρεάσει τη λειτουργικότητα του παιδιού, την κοινωνική του ανάπτυξη και τη συνολική ευχαρίστηση που λαμβάνει από το κοινωνικό περιβάλλον.
Γιατί αντιδρά το παιδί με ντροπαλότητα;
Η συμπεριφορά του παιδιού που χαρακτηρίζεται ως “ντροπαλή”, μπορεί να έχει αρκετούς λόγους και αιτίες. Ένα ντροπαλό παιδί με υγιή αυτοεκτίμηση κρατά τη βλεμματική επαφή, είναι ευγενικό και δείχνει να είναι ευχαριστημένο με τον εαυτό του. Είναι απλά ήσυχο.
Από την άλλη πλευρά, η ντροπαλότητα μπορεί να είναι μία αντίδραση σε αυτό που αντιλαμβάνεται το παιδί ως τρομακτικό ή πάνω από τις δυνατότητές του διαχειρίσιμο, και μπορεί να περιλαμβάνει ένα μίγμα συναισθημάτων όπως φόβο και ένταση. Η ντροπαλότητα, μπορεί να γίνει το μέσο που βοηθά το παιδί να αποχωρήσει από την κατάσταση που προκαλεί όλα αυτά, έτσι ώστε αποκτήσει μια αίσθηση ελέγχου και να καταλάβει πώς μπορεί να προσεγγίσει καλύτερα την κατάσταση.
Συνήθως, η ντροπαλότητα μειώνεται καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν και εξοικειώνονται με μια ποικιλία κοινωνικών καταστάσεων και ανθρώπινων επαφών. Τα περισσότερα παιδιά γίνονται πιο άνετα στο να χειρίζονται νέες εμπειρίες και στο να γνωρίζουν νέους ανθρώπους. Υπάρχουν όμως και οι περιπτώσεις, όπου το αίσθημα της ντροπαλότητας βιώνεται σε μεγαλύτερο βαθμό, και τα παιδιά χρειάζονται περισσότερο χρόνο προσαρμογής και εξοικείωσης, καθώς και ενίσχυση των κοινωνικών δεξιοτήτων τους.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του ντροπαλού παιδιού;
Η ντροπαλότητα στα παιδιά μπορεί να πάρει πολλές μορφές, αλλά σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, τα περισσότερα ντροπαλά παιδιά παρουσιάζουν ένα συνδυασμό των παρακάτω χαρακτηριστικών.
Σπάνια μιλούν οικειοθελώς.
Μπορεί να μην ανταποκριθούν όταν τους μιλά ένας δάσκαλος ή συμμαθητής.
Μπορεί να ακολουθούν οδηγίες, χωρίς να ανταποκρίνονται προφορικά σε αυτές.
Συχνά μιλούν με απαλή και ήσυχη φωνή. Όταν τους μιλάει κάποιος, μπορεί να γυρίσουν την πλάτη τους ή μπορεί να μην έχουν καθόλου βλεμματική επαφή.
Μπορεί να στρέφουν το βλέμμα τους στο έδαφος όταν βρίσκονται με άγνωστα άτομα.
Μπορεί να παρακολουθούν, αλλά να μη συμμετέχουν στο παιχνίδι με άλλα παιδιά.
Σε άγνωστες καταστάσεις, μπορεί να φαίνονται ανήσυχα, αφηρημένα και νευρικά.
Σε μια καινούρια κατάσταση, μπορεί να αρνηθούν να εμπλακούν όταν δεν υπάρχει μαζί τους ένας ενήλικας που να τους κάνει να νιώθουν οικεία.
Πώς μπορεί να επηρεάσει η ντροπαλότητα τα παιδιά;
Ενώ η ντροπαλότητα μπορεί να έχει κάποιες θετικές πτυχές όπως για παράδειγμα το ότι ένα ντροπαλό παιδί σπάνια παρεκτρέπεται και συνήθως σκέφτεται πριν ενεργήσει, οι αρνητικές πτυχές μπορούν να δημιουργήσουν πρακτικά και συναισθηματικά προβλήματα στα παιδιά.
πολύ ντροπαλά παιδιά μπορεί να φαίνονται στους συνομηλίκους τους εχθρικά, μπορεί να έχουν πολύ λίγες στενές σχέσεις και έτσι μπορεί να έχουν και λιγότερες ευκαιρίες για να εξασκήσουν την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων. Επίσης, η ντροπαλότητα μπορεί να περιορίσει τη μάθηση και την καθημερινή απόλαυση του σχολείου. Καθώς τα ντροπαλά παιδιά μεγαλώνουν και ωριμάζουν, τείνουν να είναι πιο μοναχικά, να έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και να γίνονται ανήσυχοι έφηβοι.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
Τις περισσότερες φορές οι γονείς διαισθάνονται τις δυσκολίες που συνδέονται με την ντροπαλότητα, και προσπαθούν ενστικτωδώς να πείσουν τα ντροπαλά παιδιά να βγουν “από το καβούκι τους”, παροτρύνοντάς τα να εμπλέκονται περισσότερο με ανθρώπους και κοινωνικές καταστάσεις.
Για να ενθαρρύνουν οι γονείς το ντροπαλό παιδί, θα πρέπει να προσέχουν να μη μεταφράζουν την ντροπαλότητα σαν κάτι που γίνεται επίτηδες ή από πείσμα. Αντίθετα, θα είναι πιο αποτελεσματικό να αντιμετωπίσουν τη συστολή του παιδιού ως μια οποιαδήποτε αναπτυξιακή διαδικασία ή δεξιότητα, με υπομονή, αποδοχή και καλοσύνη έτσι ώστε να δώσουν ώθηση στην αυτοπεποίθηση που έχει ανάγκη το παιδί για να γίνει πιο άνετο στις κοινωνικές του συναναστροφές.
Οι γονείς δεν θα πρέπει να χαρακτηρίζουν και να βάζουν την ταμπέλα του “ντροπαλού” στο παιδί, γιατί με αυτό τον τρόπο το αποτρέπουν να δει άλλα ποιοτικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του. Οι χαρακτηρισμοί ενθαρρύνουν το παιδί να βλέπει τον εαυτό του σύμφωνα με την ταμπέλα που κουβαλάει και ενισχύουν το ρόλο αυτό χωρίς να επιτρέπουν την προσπάθεια για αλλαγή ή βελτίωση.
Τα ντροπαλά παιδιά επωφελούνται ιδιαίτερα από την ενίσχυση κοινωνικών δεξιοτήτων όπως το να γνωρίζουν νέους ανθρώπους, να ξεκινούν συζητήσεις, να διατηρούν βλεμματική επαφή, να είναι καλοί ακροατές κ.α. Οι γονείς μπορούν να εξηγήσουν στο παιδί τα πλεονεκτήματα της καλής κοινωνικής συναναστροφής και να δημιουργήσουν ευκαιρίες όπου το παιδί θα νιώσει άνετα να ανοιχτεί και να πετύχει.
Οι γονείς δεν χρειάζεται να πιέζουν το παιδί να εμπλακεί σε καινούριες καταστάσεις όταν δεν νιώθει άνετα να το κάνει. Είναι σημαντικό να δώσουν στο παιδί το χρόνο που χρειάζεται για να νιώσει καλά και να ενθαρρύνουν την προσπάθεια που κάνει όταν εμπλέκεται σε μια κοινωνική συναναστροφή. Μπορεί να χρειαστεί χρόνο για να ξεπεράσει και να διαχειριστεί το παιδί τη νευρικότητα που νιώθει, αλλά η βοήθεια, η στήριξη και η ενθάρρυνση των γονιών είναι καθοριστική.
Αν κατανοούσαμε τι πραγματικά σημαίνει το να είσαι ντροπαλός, θα καταλήγαμε ότι δεν είναι και τόσο αρνητικό χαρακτηριστικό τελικά. Στην πραγματικότητα το όλο θέμα είναι το πώς διαχειρίζεται κανείς την ντροπαλότητα. Ακόμα και αν το παιδί είναι ντροπαλό και χαρακτηρίζεται έτσι, δε χρειάζεται να απολογούνται ούτε οι γονείς άλλα ούτε και το ίδιο το παιδί για αυτό που είναι. Τα περισσότερα ντροπαλά παιδιά έχουν έναν εσωτερικό εαυτό που λάμπει, και αν οι εξωστρεφείς τους άφηναν λίγο χώρο, σίγουρα θα το αναγνώριζαν αυτό!
