Δεν ξέρω αν έχετε ακούσει για το attachment parenting: είναι μία νοοτροπία/trend/θεωρία για την ανατροφή των παιδιών που βασίζεται στη στενή σχέση μαμάς και παιδιού. Μερικά από τα πιο συχνά της χαρακτηριστικά είναι ο παρατεταμένος θηλασμός, ο ύπνος μαζί με τα παιδιά και το babywearing – το να “φορά” μια μαμά το μωρό της όλη τη μέρα ή μεγάλο διάστημα αυτής σε sling (ένα είδος μαντηλιού με το οποίο το μωρό στερεώνεται μπροστά στο στήθος της μαμάς).
Ενώ γενικά η όλη νοοτροπία είναι μια όμορφη ιδέα, που αντιτίθεται σε άγριες και απάνθρωπες για μένα τακτικές του στυλ “άσε το μωρό να κλαίει μέχρι να αποκοιμηθεί” (μπρρρρρρ το δόλιο!), κάποιες φορές μπορεί να φτάνει στα άκρα. Έχουμε π.χ. το πασίγνωστο πλέον εξώφυλλο του περιοδικού Time, με την 26χρονη μαμά να θηλάζει τον τρίχρονο γιο της, κάτι που στη σημερινή κοινωνία δεν συνηθίζεται. Η όλη ιδέα γύρω από το attachment parenting και από άλλες “εναλλακτικές” μεθόδους ανατροφής παιδιών, είναι η επιστροφή σε ό,τι είναι φυσικό. Γενικά πιστεύω ότι η φύση ξέρει τι κάνει, αλλά αν αφήναμε όλα τα πράγματα στη φύση τότε η κατάσταση θα γύριζε στο μεσαίωνα: περίπου το 10% των μαμάδων θα πέθαινε στη γέννα, όπως συνέβαινε μέχρι τον 19ο αιώνα στην Ευρώπη, και όπως συμβαίνει ακόμα και σήμερα σε πολλές υποανάπτυκτες περιοχές του πλανήτη. Εκτός αυτού πολλά μωρά δεν θα επιβίωναν το πρώτο έτος της ζωής τους, και πολλά παιδιά δε θα ενηλικιώνονταν ποτέ. Θυμάμαι χαρακτηριστικά την επίσκεψή μου στο Σάλτσμπουργκ της Αυστρίας, όπου στο σπίτι του Μότσαρτ ήταν εκτεθειμένα τα δημοτικά αρχεία από τον 18ο αιώνα: ενώ οι γεννήσεις παιδιών ήταν πολλές, ο πληθυσμός της πόλης δεν αυξανόταν, λόγω του ότι πάνω από το 50% των παιδιών πέθαιναν στην βρεφική, παιδική ή εφηβική τους ηλικία.
Έχουμε μεγαλώσει μέσα στην πρόοδο και στην τεχνολογική εξέλιξη, με όλα τα οφέλη που η ιατρική επιστήμη μας έχει προσφέρει. Το πρόβλημα με τη γενιά μας είναι ότι καμιά φορά ξεχνάμε ότι όλα αυτά δεν είναι δεδομένα. Για παράδειγμα, χάρη στην ιατρική σήμερα τα περισσότερα πρόωρα μωρά που γεννιούνται μετά τις 30 εβδομάδες κύησης επιβιώνουν και μάλιστα χωρίς σοβαρές αναπηρίες ή νοητικά προβλήματα, ενώ αυτό πριν από έναν αιώνα θα ήταν σχεδόν αδιανόητο. Και, παρόλο που στην Ελλάδα υπάρχει το γνωστό πρόβλημα της βιομηχανίας των μη αναγκαίων καισαρικών, ανά τον κόσμο αυτή η απλή και γρήγορη εγχείρηση σώζει καθημερινά ζωές μαμάδων και – κυρίως – μωρών.
Με λίγα λόγια, ναι στον φυσιολογικό τοκετό όταν έχει γίνει σωστή εκτίμηση ρίσκου/κέρδους, ναι σε όλα τα φυσικά πράγματα, ναι στο θηλασμό, για όσο κάθε μαμά θέλει. Αλλά ναι και στην πρόοδο, στην τεχνολογία, στην ιατρική, που σώζουν ζωές μαμάδων και παιδιών. Το παιδί μου δε χρειάζεται να θηλάζει μέχρι τα πέντε του έτη, γιατί χάρη στην αφθονία τροφής και στους εμβολιασμούς δεν κινδυνεύει πλέον από ασιτία, αρρώστιες και αβιταμίνωση – κάτι που ήταν πολύ διαφορετικό σε περιόδους πείνας, όταν η ζωή των παιδιών εξαρτώταν κατά μεγάλο βαθμό από το αν η μαμά μπορούσε να θηλάσει. Και δεν συνάντησα ποτέ κάποιον που να μου είπε ότι το παιδί του πέθανε λόγω του “φονικού” βρεφικού γάλακτος-σκόνη. Και αυτό γιατί τα παιδιά σήμερα ακόμα και αν δεν παίρνουν τα αντισώματα του μητρικού γάλακτος, προστατεύονται από επικίνδυνες αρρώστιες χάρη στους ευρείς εμβολιασμούς, που έχουν εξαλείψει ασθένειες του παρελθόντος που “θέριζαν” νεογνά. Κι αν τέτοιες ασθένειες εμφανίζονται πάλι σήμερα, είναι γιατί κάποιοι – ευτυχώς λίγοι! – από τους “ενημερωμένους” (μέσω διαδικτύου και αμφιβόλου ποιότητας και πηγών ιστοσελίδων) γονείς που υποστηρίζουν το καθετί φυσικό δεν εμβολιάζουν τα παιδιά τους, βάζοντας σε κίνδυνο τα μωρά όλων ημών των υπολοίπων.
Τελευταία διάβασα ένα καυστικό άρθρο για το θέμα του attachment parenting, το οποίο προσπαθεί να περάσει – με έντονο και επικριτικό ύφος, είναι αλήθεια – την ιδέα ότι δεν πρέπει να κρινόμαστε εμείς οι μαμάδες από το αν παρατάμε τα πάντα για να είμαστε μαμάδες ή όχι. Θέλει να αφυπνίσει τις απανταχού νέες γυναίκες στο γεγονός ότι είναι ξεχωριστοί άνθρωποι, με τα όνειρα και τις φιλοδοξίες, τις φιλίες και τις σχέσεις τους, και ότι επιβάλλεται να διατηρήσουν όλα όσα αυτά έχουμε πετύχει εμείς οι γυναίκες τον τελευταίο αιώνα. Και στο ότι ο ρόλος τους δεν είναι απαραίτητο να αναλώνεται στον – πολύ σημαντικό, ομολογουμένως – ρόλο της ανθρώπινης θερμοκοιτίδας και νταντάς.
Με εντυπωσιάζουν οι παρανοήσεις που διαφαίνεται να έχουν δημιουργηθεί σε κάποιες μαμάδες που έγραψαν μερικά από τα σχόλια στο παραπάνω άρθρο. Κανείς δεν είπε σε μια μαμά να μη θηλάζει μέχρι τα 3 ή τα 13 εάν αυτό είναι που επιθυμεί. Καθεμία κάνει αυτό που της ταιριάζει, και αυτό που θεωρεί καλύτερο για το παιδί της. Το θέμα είναι άλλο: ότι δεν υπάρχει λόγος να στιγματίζουμε τις “άλλες” μαμάδες, αυτές που θέλουν να έχουν και κάποιου άλλου είδους ορισμό του εαυτού τους εκτός από τη φράση “τέλεια μαμά”. Δεν ζούμε σε μια ελεύθερη κοινωνία αν επιβάλλουμε ρόλους σε όλες τις “κάστες” ανθρώπων, όπως εμείς τις αντιλαμβανόμαστε. Αν τελικά υποδουλώνουμε τις γυναίκες, και τις αναγκάζουμε να αποχωρούν από κοινωνικούς ή επαγγελματικούς ρόλους, επιστρέφοντας τελικά σε έναν κοινωνικό μεσαίωνα.
Μια καλή μαμά – ή σωστότερα: ένας καλός γονιός – κρίνεται εκ των υστέρων. Δεν αμφιβάλλω ότι μια μαμά μπορεί να μην κάνει τίποτα από αυτά τα οποία υπαγορεύονται από το attachment parenting και παρόλα αυτά τα παιδιά της να είναι σωματικά και ψυχικά υγιή, υπεύθυνοι πολίτες, με αρχές και ήθος. Και μπορεί από την άλλη να τα κάνει όλα “σωστά” – κατά την έννοια πάντα του attachment parenting, και τα παιδιά της να μην είναι ψυχικά υγιή. Και το αντίστροφο! Γιατί; Γιατί πολλοί άλλοι παράγοντες παίζουν πολύ μεγαλύτερο ρόλο.
Ένας από τους παράγοντες που παίζουν λοιπόν σημαντικό ρόλο στην ψυχική υγεία του παιδιού είναι η ψυχική υγεία της μαμάς. Δεν ξέρω κατά πόσον μια γυναίκα η οποία έχει εμμονή με το ρόλο της μητρότητας και δεν έχει κανένα άλλο ενδιαφέρον και καμία άλλη ασχολία στη ζωή της μπορεί να είναι ψυχικά υγιής. Εγώ λατρεύω το παιδί μου, φυσικά, και κάνω ό,τι μπορώ για να την κρατήσω υγιή και ευτυχισμένη. Αλλά έχω κι άλλα ενδιαφέροντα. Έχω όνειρα για τη δική μου ζωή, τα οποία ρέουν και μεταλλάσσονται, αλλά ποτέ δεν εξαλείφονται. Δεν είναι το παιδί ο μόνος σκοπός της ύπαρξής μου, και γι’ αυτό δεν αποθέτω όλα τα όνειρα και τις ελπίδες μου σε αυτό. Δεν είναι μια προέκταση του εαυτού μου, ένα άτομο εξαρτημένο από εμένα και το βυζί μου. Το παιδί μου είναι ένα ανεξάρτητο άτομο. Έχει τις δικές της ιδέες και τη δική της προσωπικότητα. Όποτε θέλει να έρθει στην αγκαλιά μου, τα μπράτσα μου είναι ορθάνοιχτα. Αλλά δεν θα την κρατήσω δέσμια της αγάπης μου. Και γι’ αυτόν τον λόγο δε θα την φορτώσω με τις δικές μου προσδοκίες, και δεν θα την επιβαρύνω ψυχολογικά με τις δικές μου απαιτήσεις. Όσες μαμάδες δεν αυτοπροσδιορίζεστε μόνο μέσα από το ρόλο της μαμάς, συγχαρητήρια! Κάνετε κάτι καλό για το παιδί σας.
Επίσης, η κοινωνικοποίηση είναι από τις βασικές ανάγκες του ατόμου (υπάρχουν 5 βασικές ανάγκες: στάτους, κοινωνικοποίηση, σιγουριά, αυτονομία και δικαιοσύνη οι οποίες εκφράζονται στον εγκέφαλο με τρόπο παρόμοιο όπως οι βιολογικές ανάγκες). Τα μωρά μαθαίνουν, πριν ακόμα να μιλήσουν, να κατανοούν κοινωνικές καταστάσεις στον περίγυρό τους και να αντιδρούν σε αυτές. Το να πάει το παιδί στον παιδικό σταθμό, ή στη νταντά, ή να συναναστρέφεται με άλλα παιδάκια εκτός από τα αδέλφια του, ωφελεί και εκείνο και εμένα: εκείνο γιατί μαθαίνει να κοινωνικοποιείται σε νεαρή ηλικία, κάτι που το βοηθά στην υπόλοιπη ζωή του, κι εμένα γιατί έχω πολύτιμο χρόνο να ξεκουραστώ, να ηρεμήσω, να εργαστώ, να φροντίσω τον εαυτό μου, να ασχοληθώ με τα ενδιαφέροντά μου ή απλώς να πιω έναν καφέ με τον σύζυγό μου, τον οποίο έχω χάσει μέσα στις υποχρεώσεις τις οποίες η οικογενειακή ζωή συνεπάγεται. Γιατί τελικά ο σύζυγός μου δεν είναι απλώς ένα εργαλείο για να κάνω παιδιά. Είναι ένας άνθρωπος ξεχωριστός, που τον αγαπώ, με ενδιαφέρει η γνώμη του, και θέλω να περνάω χρόνο μαζί του.
Αυτό που θέλω να πω είναι: μη μου βάζετε κανόνες. Μη με κρίνετε από αυτά που κάνω ή δεν κάνω με το παιδί μου. Ζούμε σε μια ελεύθερη κοινωνία. Αν εσύ προσπαθήσεις να μου επιβάλεις να αφοσιωθώ ολοκληρωτικά στο παιδί μου, τότε ίσως κι εγώ έχω το δικαίωμα να προσπαθήσω να σου επιβάλω να διευρύνεις τους ορίζοντές σου. Το θέμα εδώ δεν είναι οι επιλογές του καθενός, που είναι ελεύθερες και αφήνονται στην κρίση του / της. Το θέμα είναι η επιβολή ρόλων από την κοινωνία, μέσα από την ενοχοποίηση των μαμάδων και την κοινωνική πίεση να ανταποκριθούν σε ρόλους που δεν είναι πια ρεαλιστικοί στην εποχή μας.
Ιωάννα Αρκά – Φυσικός και μαμά (που θήλασε και το απόλαυσε!)
Διαβάστε επίσης:
Μετά το διαζύγιο κοιμάμαι συχνά με την κόρη μου – και το θεωρώ θεραπευτικό
Μαμάδες που είναι απλώς αρκετές
