Σε μία ιδανική κοινωνία που θα ήταν δομημένη πάνω σε εξίσου ιδανικές και αρμονικές σχέσεις, θα ήταν μάλλον απλό να μιλήσεις στα παιδιά για τον έρωτα, την αγάπη και την συντροφικότητα. Τα παιδιά θα ακολουθούσαν απλώς το παράδειγμα των γονιών τους, μιμούμενα τις συμπεριφορές και αντιγράφοντας το μοτίβο.
Ωστόσο στις πραγματικές κοινωνικές συνθήκες, και μάλιστα στην εξαιρετικά σύνθετη σύγχρονη κοινωνία, κάτι τέτοιο είναι πάρα πολύ δύσκολο.
Μόλις πενήντα χρόνια πριν στην Ελλάδα, για παράδειγμα, τα διαζύγια ήταν σπάνια ο γάμος ή ήταν πετυχημένος ή έδειχνε πετυχημένος. Η γυναίκα που συζούσε με τον σύντροφό της εκτός γάμου ήταν δακτυλοδεικτούμενη. Η γυναίκα που έφερνε στη ζωή ένα παιδί, πάλι εκτός γάμου, αντιμετώπιζε τον κοινωνικό ψίθυρο και το παιδί της ήταν λίγο ως πολύ στιγματισμένο, κλπ, κλπ.
Μέσα σε αυτό το σφικτό και συντηρητικό πλαίσιο, φυσικά, τα παιδιά αδυνατούσαν ακόμη και να σκεφτούν να θέσουν τέτοιου τύπου ερωτήσεις στους γονείς. Γενικώς οι αναλύσεις έτσι κι αλλιώς αποφεύγονταν. Δεν υπήρχε ίντερνετ, δεν υπήρχε τηλεόραση, η «πληροφορία» αργούσε να φτάσει στα αυτιά των παιδιών. Τέτοια ζητήματα μένανε «κάτω από το τραπέζι».
Η κοινωνία όμως άλλαξε με ιλιγγιώδη ταχύτητα και με τρομακτικά άλματα, οπότε πλέον οι ερωτήσεις πέφτουν βροχή. Από πολύ μικρή ηλικία. Και είναι ποικίλου τύπου:
«Γιατί η δεσποινίς Καίτη ζει με τον κύριο Κώστα ενώ δεν έχουν παντρευτεί;»
«Γιατί η Μαρία έχει μόνο μαμά και δεν έχουμε δει τον μπαμπά της;»
«Γιατί αυτό το αγόρι φιλάει στο στόμα ένα άλλο αγόρι;»
«Γιατί χωρίσατε με τον μπαμπά;»
«Τι σημαίνει σεξ;»
Τώρα πια η γνωστή «πατέντα» με τις μελισσούλες και τα λουλουδάκια, δεν αρκεί. Τα παιδιά ζητούν απαντήσεις σε ερωτήματα που είναι πολύ σοβαρά, ακόμη κι αν διατυπώνονται με αφέλεια.
Τι κάνουμε λοιπόν;
Για την σεξουαλική τους διαπαιδαγώγηση μπορούμε να καταφύγουμε στην επιστήμη. Με απλούς, αλλά ταυτόχρονα επιστημονικούς όρους, μπορούμε να τους πούμε τα πάντα χρησιμοποιώντας βιβλία κατάλληλα για παιδιά, που εξηγούν με τρόπο σαφή και την ανατομία αλλά και την λειτουργία της ανθρώπινης αναπαραγωγής.
Πόσο εύκολο όμως είναι να εξηγήσεις θέματα που ακόμη και για μας τους ενήλικες είναι συχνά δυσεπίλυτα; Καθόλου εύκολο.
Πώς μπορείς να εξηγήσεις τι είναι ο έρωτας και ο ερωτισμός, ειδικά όταν εσύ ο ίδιος δεν έχεις ξεκαθαρίσει μέσα σου αυτές τις μείζονος σημασίας έννοιες; Πως θα κάνεις την εισαγωγή σε αυτά τα θέματα όταν απέναντί σου ο έφηβος, για παράδειγμα, μπορεί ίσως να γνωρίζει περισσότερα από σένα από το διαδίκτυο;
Η γνώση και η ενημέρωση που τα παιδιά λαμβάνουν ήδη από πολύ μικρές ηλικίες μέσω της τηλεόρασης και του ίντερνετ, τους προσφέρει «δύναμη» στις ερωτήσεις. Ακολουθεί η αμηχανία του γονιού. Πως να εξηγήσεις τα ανεξήγητα; Πως να μιλήσεις ανοικτά για τις σχέσεις;
Προκύπτουν και έξτρα θέματα, εξαιρετικά δύσκολα.
Για παράδειγμα, αν ο ίδιος βγαίνεις από έναν κακό γάμο και έχεις ταλαιπωρηθεί από ένα διαζύγιο, πως μπορείς να εμφυσήσεις στα παιδιά την πίστη στη συντροφικότητα και στον γάμο; Αν ο ίδιος νιώθεις ένα συναισθηματικό ναυάγιο, πως θα τους διδάξεις την διάθεση να εξαντλούν τις προσπάθειες τους στις σχέσεις χωρίς να τα «παρατούν» με την πρώτη δυσκολία; Ή τη χαρά που προσφέρει το να «δίνουν την καρδιά τους» και να ερωτεύονται;
Τις σχέσεις διέπουν άγραφοι ηθικοί νόμοι, που όμως στις μέρες μας καταστρατηγούνται συχνά. Πώς να μιλήσεις για το τι είναι ηθικό και ανήθικο στον έρωτα και στις σχέσεις;
Σε μία εποχή που όλα βγαίνουν στο φως, όλα αναλύονται και συζητιούνται, όλα μπαίνουν στο μικροσκόπιο ή συχνά κάτω από μεγεθυντικό φακό μέσα από τα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης και τα μίντια, είναι ίσως γελοίο «να παριστάνεις τον κινέζο». Δεν μπορείς ως γονιός να τηρείς σιγή ιχθύος. Θα αναγκαστείς να απαντήσεις. Αλλά μπορείς πάντα να απαντήσεις;
Τι να απαντήσεις όταν κοιμάσαι πλάτη με πλάτη εδώ και χρόνια, όταν ο ίδιος μένεις σε έναν γάμο συμβιβασμού και το παιδί αρχίζει να το καταλαβαίνει; Πως να μιλήσεις για τον γάμο, όταν το παιδί σου είναι παιδί μονογονεϊκής οικογένειας. Ή όταν σε έχει δει να καυγαδίζεις άσχημα με τον πρώην σύζυγο; Ή αν σε έχει τσακώσει να καυγαδίζεις άσχημα με τον σύζυγό σου και πατέρα του, ενώ συνεχίζετε να είστε παντρεμένοι; Πως να μιλήσεις για το μεγαλείο του έρωτα όταν σε βλέπει κι εσένα πληγωμένο από τον έρωτα, με ματαιωμένη την ελπίδα για συντροφικότητα; Πως να του εξηγήσεις τις ερωτικές σου επιλογές, αν είναι διαφορετικές από εκείνες του μέσου όρου;
Αν όλες οι σχέσεις ήταν υγιείς ή αν όλα τα θέματα ήταν μονοσήμαντα, τα πράγματα θα ήταν απλά. Η δυσκολία προκύπτει για όλους τους γονείς που έχουν πιο πολύπλοκες καταστάσεις να εξηγήσουν στα παιδιά τους, ακόμη κι αν είναι πλέον κοινωνικά αποδεκτές.
Τι κάνουμε λοιπόν;
Οι ψυχολόγοι λένε πως πρέπει να λέμε την αλήθεια, εξηγώντας όμως στα παιδιά, με σαφήνεια και με ευγένεια στις εκφράσεις, πως ο δρόμος που επιλέξαμε να πάρουμε στην συναισθηματική μας ή ερωτική μας ζωή, δεν είναι κατ’ ανάγκη ο δρόμος που οφείλουν να επιλέξουν εκείνα. Αν εγώ δεν τα κατάφερα στον γάμο μου πρέπει να πω στα παιδιά μου πως υπάρχουν πάρα πολλοί ευτυχισμένοι γάμοι εκεί έξω και πως και εκείνα έχουν στο μέλλον μεγάλες πιθανότητες να ευτυχήσουν σε ένα γάμο.
Αν εγώ επιλέγω να ζω μόνος, αποφεύγοντας τις σχέσεις, πρέπει να εξηγήσω στο παιδί πως η μοναξιά μπορεί να είναι επιλογή αλλά δεν είναι ο κανόνας.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως όσο και «εξελιγμένα» διανοητικά και να είναι τα παιδιά μας, όσο κι αν μπορούν να δέσουν και να λύσουν έναν υπολογιστή ή σε όποιες εικόνες και ακούσματα και να έχουν εκτεθεί, η συναισθηματική τους ηλικία είναι αυτή της παιδικής ηλικίας. Είναι ακόμη ανώριμα. Είναι ακόμη παιδιά. Και πρέπει να κατανοούμε κι εμείς (και να τους δίνουμε να το καταλάβουν) τη διαφορά μεταξύ της ελευθερίας στην ερωτική έκφραση και της ελευθεριότητας. Επίσης, ας μην ξεχνάμε την έννοια της «ιδιωτικότητας».
Άλλο είναι να υποθέτουν τα παιδιά μου πως η ανύπαντρη και χωρίς μόνιμο σύντροφο μητέρα τους είναι πιθανό να συνάψει κατά καιρούς ερωτικές σχέσεις κι άλλο είναι να βλέπουν άγνωστους άντρες να μπαινοβγαίνουν νυχθημερόν στη κρεβατοκάμαρά της. Άλλο είναι να μάθουμε στα παιδιά να νιώθουν όμορφα με το σώμα τους και άλλο είναι να κυκλοφορούμε γυμνόστηθες στο όνομα της ελευθερίας της έκφρασης.
Η σχέση γονιού και παιδιού όσο αγαπησιάρικη κι αν είναι πρέπει να είναι και σχέση σεβασμού. Μπορείς να είσαι ειλικρινής σαν γονιός, χωρίς να είσαι ωμός. Μπορείς να λες την αλήθεια χωρίς να φτάνεις σε… «ανατριχιαστικές λεπτομέρειες». Μπορείς να λες πως είσαι πληγωμένος από το διαζύγιο, χωρίς να «θάβεις» τον πρώην σύντροφο και γονιό του παιδιού σου. Μπορείς να μιλήσεις για τον έρωτα χωρίς να εκφραστείς με σεξουαλικούς όρους. Μπορείς να μιλήσεις για την αγάπη, ακόμη κι αν δεν την έχεις συναντήσει στις σχέσεις σου. Μπορείς ως πατέρας να μιλήσεις για την σεξουαλική πράξη με τον έφηβο γιο σου αλλά δεν μπορείς να παρακολουθήσεις μαζί του ακατάλληλες ταινίες, ακόμη κι αν ξέρεις πως τις παρακολουθεί μόνος του.
Δεν είμαστε φιλαράκια με τα παιδιά μας. Είμαστε οι γονείς τους. Τα όρια πρέπει να είναι διακριτά. Μπορούμε να τα διδάξουμε χωρίς να εκτεθούμε με τρόπο άσχημο και τελικά πληγιαστικό για τα παιδιά. Ας γνωρίζουν ποιο είναι «το ιδανικό» στις σχέσεις κι ας μην το έχουμε εμείς οι ίδιοι στη ζωή μας.
Ακόμη κι αν εμείς δεν τα καταφέραμε στις σχέσεις μας, ας τους μάθουμε πως πάντα αξίζει η αγάπη.
Και πως πάντα, ανεξαρτήτως αποτελέσματος, αξίζει να παλεύουμε για αυτή.
Διαβάστε επίσης:
Αγάπη είναι ό,τι έχεις μάθει από τους γονείς σου
Τί θα έλεγα στη μελλοντική μου κόρη για να μην πληγωθεί
