Τι είναι λοιπόν δύσκολη μητέρα;
Ο καλύτερος ορισμός της δύσκολης μητέρας είναι η μητέρα που φέρνει το παιδί της αντιμέτωπο με το εξής δίλημμα: «Ή θα αναπτύξεις σύνθετους και περιοριστικούς μηχανισμούς αντιμετώπισης, για να διατηρήσεις μια σχέση μαζί μου με τους δικούς μου όρους, ή θα υποστείς γελοιοποίηση, απαξίωση και απόρριψη».
Στα στιγμιότυπα ανάμεσα σε μητέρες και παιδιά που ακολουθούν θα διακρίνουμε τις διαφορές ανάμεσα στην μητέρα που κατά κανόνα προσφέρει ζεστασιά κι ανακούφιση και στην μητέρα που επιβάλλει συγκεκριμένους όρους, δέσμευσης, οι οποίοι μας εμποδίζουν να χαιρόμαστε την αγάπη ενώ συγχρόνως φροντίζουμε τις δικές μας ανάγκες.
Πρώτο στιγμιότυπο: Φυλάξου από τον θυμό μου.
Ο Σεθ, είναι είκοσι τεσσάρων χρόνων, είναι μονίμως σε επιφυλακή για να ανιχνεύσει οποιοδήποτε σημάδι θυμού:
Δεν μπορώ να προσδιορίσω τι πυροδοτεί τον θυμό της. Ακόμα και τώρα, μετά από τόσα χρόνια που προσπαθώ να το ξεδιαλύνω, ο θυμός της δεν έχει ούτε ειρμό ούτε λογική – στα δικά μου μάτια τουλάχιστον. Το καλύτερο που μπορώ να κάνω είναι να τον βλέπω να φουντώνει μερικά λεπτά νωρίτερα, ίσως πριν ακόμα να το νιώσει και η ίδια. Ο λαιμός της αρχίζει να φουσκώνει και τα μπράτσα της είναι σαν να σφίγγονται προς τα μέσα και μόλις δω το χρώμα στο στήθος της να σκουραίνει και να εξαπλώνεται προς τα πάνω, τότε καταλαβαίνω πως μου ‘ρχεται. Φαντάζομαι όλοι μας έχουμε τα νεύρα μας, αλλά τα νεύρα της μάνας μου είναι κάτι τρομακτικό. Αν δεν βρεις τρόπο να κρυφτείς μπορεί να βρεθείς με μαυρισμένο το μάτι. Αλλά δεν είναι μόνο αυτή η ανησυχία πως θα την βγάλεις καθαρή, χωρίς να φας χαστούκι. Είναι και μόνο το ότι σου ‘ρχεται ένας τέτοιος θυμός, και μόνο το τι σου κάνει, το τι σου λέει ο θυμός της για το ποιος είσαι.
Στιγμιότυπο δεύτερο: Αν δεν με ευχαριστείς είσαι κακός.
Ο Κέννυ, τριάντα δύο ετών, περιγράφει ένα πυρηνικό βίωμα που ζει με τη μητέρα του:
Όταν τα πράγματα πάνε καλά, η μητέρα μου έχει μια γλύκα που θυμίζει τραγούδι. Όλα είναι απαλά και εύκολα. Είναι γενναιόδωρη και έτοιμη να σε ευχαριστήσει. Είναι όλο επαίνους. Μια φορά όμως να της πεις όχι, όσο μικρό κι αν προσπαθήσεις να το κάνεις αυτό το όχι, έρχεται ο κόσμος ανάποδα. Αφρίζει. Δεν σου μιλάει, εκτός κι αν μιλάμε για έκρηξη παραπόνων και κατηγοριών που είναι ανάμεικτες με απειλές. Όπως μια μέρα μου είπε “έχεις αυτή την κακία, ήλπιζα ότι μπορεί να σου είχε φύγει, αλλά νάτη πάλι. Κακία ως το μεδούλι”. Λατρεύω την μητέρα μου κι ελπίζω μια μέρα να καταφέρω να βρω πότε με παίρνει να λέω αυτό που σκέφτομαι και πότε πρέπει να εξαφανίζω οτιδήποτε άλλο από το μυαλό μου και να κάνω ότι μου ζητάει. Ελπίζω να καταλάβω κάποτε πως παίζεται το παιχνίδι, αλλά έχω ακόμα πολύ δρόμο. Κι έτσι είμαι διαρκώς στην τσίτα και ακόμη κι όταν είναι για πολύ καιρό γλυκιά πρέπει να προσέχω. Είναι σαν να βρίσκομαι σε ένα δωμάτιο όπου οι τοίχοι κλείνουν γύρω μου έτοιμοι να με συνθλίψουν.
Στιγμιότυπο τρίτο: Πρώτα οι δικές μου ανάγκες
Η Τζένvα 14 χρόνων βάζει στο επίκεντρο τις ανάγκες της μητέρας της:
Πρέπει να την προσέχω, κι αυτό με κάνει – πως να το πω – λιγότερο εγωίστρια, πιο ώριμη από τις φίλες μου. Εκείνες σκέφτονται, “Τι θέλω να κάνω; Αυτό θα κάνω. Πως θα καταφέρω την μαμά μου να μ’ αφήσει το κάνω;”. Με μένα είναι αλλιώς, κάτι σαν “Μπορεί αυτό να χωρέσει ανάμεσα σ’ αυτά που πρέπει να κάνω για κείνη;”. Είναι πολύ καλή μαμά και πολύ στοργική, αλλά δεν αντέχει πολλά. Είμαι πολύ χαρούμενη όταν είναι καλά. Είμαι καλή στο να προβλέπω τις ανάγκες της και να ρυθμίζω τις καταστάσεις, για να μη νιώσει ότι τις καταβάλουν. Όσο έχω εγώ τον νου μου για όλα, η μαμά μου μπορεί να είναι χαρούμενη για μεγάλες περιόδους.
Στιγμιότυπο τέταρτο: Η χαρά σου με πληγώνει
Η Ρέιτσελ 27 ετών έχει απογοητευτεί από τον τρόπο που αντιδρά η μητέρα της όταν της συμβαίνει κάτι καλό. Περιγράφει την μαυρίλα που πλημμυρίζει την μαμά της όταν είναι φανερή χαρούμενη:
Στο στόμα της και στους τρόπους της εμφανίζεται μια σκληράδα, αμέσως μόλις της πω κάτι καλό που μου συνέβη μέσα στην μέρα. Ακόμη και όταν μπήκα σε κολλέγιο και πήρα μερική υποτροφία, αμέσως άρχισε να δαγκώνει τα χείλια της και να αναμασά σενάρια καταστροφής, ενώ εγώ πίστευα ότι τα νέα μου ήταν ένα δώρο που θα την αναζωογονούσε και θα της έφτιαχνε την διάθεση. Με αυτό που κάνει μου αφαιρεί την ευχαρίστηση από κάθε καλό πράγμα που μου συμβαίνει κι αναρωτιέμαι τι θέλω και της τα λέω;
Τα παραπάνω στιγμιότυπα παρουσιάζουν πολύ διαφορετικές περιπτώσεις δύσκολων μητέρων, το καθένα όμως απεικονίζει κι από ένα παράδοξο, το οποίο έχει ν’ αντιμετωπίσει ένα γιος ή μια κόρη, και τους σκληρούς όρους με τους οποίους χρειάζεται να συμμορφωθεί, καθώς αναζητά εγγύτητα, ανακούφιση και κατανόηση.
Απόσπασμα από το βιβλίο της Apter Terri «Δύσκολες Μητέρες», εκδ. Αρμός
