«Θέλω τη μαμά μου», ακούγεται ένα συνεχές κλάμα παιδιού από το απέναντι μπαλκόνι. Η ώρα κυλάει και κανείς δεν φαίνεται να μπορεί να ανακόψει το εναγώνιο κλάμα του μικρού παιδιού που έχει εντοπίσει τι θέλει για να ηρεμήσει.
Αυτό το κλάμα μπορεί να στοιχειώσει για πάντα τις ζωές των ανθρώπων. Οι ιστορίες αυτών που πόνεσαν διότι έχασαν σε έναν βαθμό ή ολοκληρωτικά τη μητρική αγάπη είναι δυστυχώς πολλές. Τα γραφεία των κάθε λογής «ψυ» είναι γεμάτα από αφηγήσεις που τσακίζουν κόκαλα. Ενας παλιότερος ασθενής μου όταν ταξίδευε στο παρελθόν του έλεγε ότι «9 στις 10 στιγμές θυμάμαι μόνο κακά πράγματα από τη μητέρα μου. Έπινε, μας χτυπούσε, φώναζε. Για πολλά χρόνια κατηγορούσα το αλκοόλ ότι κατέστρεφε μια άγια γυναίκα». Μια άλλη γυναίκα περιέγραφε τον φόβο της, «δεν μας χτυπούσε ποτέ, αλλά το βλέμμα της έβγαζε φωτιές». Ένας τρίτος ένιωθε ότι η μητέρα του ήθελε να τον καταβροχθίσει. Αρκετές είναι και οι περιπτώσεις των παιδιών «αξεσουάρ». «Η μητέρα μου με επιδείκνυε, με έβγαζε σε διαφημίσεις, ήμουν τόσο όμορφο κοριτσάκι. Η μητέρα μου πρέπει να με αγαπούσε πολύ. Απλώς δεν με άφηνε να κάνω ποτέ κάτι δικό μου ή δεν της άρεσα όταν άρχισα να παχαίνω και με απέρριπταν οι διαφημιστικές», ισχυρίζεται μια πενηντάχρονη γυναίκα με διατροφικές διαταραχές.
Ο μύθος της μάνας
Αυτό το δύσκολο θέμα πραγματεύεται το βιβλίο της ψυχολόγου Terri Apter, που κυκλοφόρησε πριν από λίγους μήνες από τις εκδόσεις Αρμός, σε μετάφραση της Ευαγγελίας Ανδριτσάνου. Η συγγραφέας εκτός από την επιστημονική σκευή και την πολυετή έρευνα που έχει κάνει γύρω από τη μητρότητα και τις δύσκολες όψεις της έχει ως αφετηρία τη δική της δύσκολη παιδική ηλικία. Όπως πολύ θαρραλέα καταθέτει η ίδια στο τρίτο κεφάλαιο, υπήρξε παιδί μιας πολύ θυμωμένης μητέρας όπου τα πάντα ήταν εύθραυστα και αβέβαια στη σχέση. Μεγαλώνοντας και κάνοντας τα δικά της παιδιά, η Apter συνειδητοποίησε ότι υπάρχουν μερικές μαμάδες που δεν είναι σαν τις άλλες. Δεν ανήκουν στην κατηγορία των προσαρμοστικών, ανοιχτών, ενσυναισθητικών μητέρων. Δεν ανήκουν στην κατηγορία των «good enough mothers», έναν όρο που περιέγραψε ο Βρετανός ψυχαναλυτής Donald Winnicott, θέλοντας να ορίσει την επάρκεια της μητρικής φροντίδας, που δεν χρειάζεται να έχει χαρακτηριστικά τελειότητας αλλά ουσιαστικές ποιότητες.
Πέντε κατηγορίες
Η Terri Apter συγκέντρωσε σε πέντε μεγάλες κατηγορίες τις δυσλειτουργικές μαμάδες. Τις μαμάδες που χωρίς να το θέλουν πολλές φορές παράγουν στρεβλώσεις, δημιουργούν προσωπικότητες ανασφαλείς και φοβισμένες, άδειες ψυχικά, χειριστικά παιδιά ή μεγαλωμένα πριν την ώρα τους. Δίνει ένα συγκεκριμένο ορισμό του τι σημαίνει να είσαι δύσκολη μητέρα, προς αποφυγή κάθε παρεξήγησης με το πλαίσιο του φυσιολογικού. «Δύσκολη μητέρα είναι αυτή που φέρνει αντιμέτωπο το παιδί της με το εξής δίλημμα: ή θα αναπτύξεις σύνθετους και περιοριστικούς μηχανισμούς αντιμετώπισης, για να διατηρήσεις μια σχέση μαζί μου με τους δικούς μου όρους ή θα υποστείς γελοιοποίηση, απαξίωση ή απόρριψη». Περιγράφει νευρολογικά πώς η μητρική συμπεριφορά επηρεάζει τον φλοιό του εγκεφάλου, αλλάζοντας το εμπειρικό αποτύπωμα, αλλάζοντας τις σκέψεις για τον εαυτό και για τον κόσμο. Δυστυχώς ή ευτυχώς, η μητέρα ασκεί τεράστια επιρροή. Δεν είναι ένα απλό πρόσωπο στην οικογένεια, είναι επιφορτισμένη με πλείστες συνειδητές και ασυνείδητες λειτουργίες, χρέη, ευθύνες. Είναι το πιο φορτισμένο συγκινησιακά πρόσωπο. Είναι αυτό που καθορίζει τη ματιά που έχουμε για τον κόσμο. Γι’ αυτό όταν είναι επαρκής, οι άνθρωποι πατάνε πάνω της και πορεύονται, όταν αυτή η σχέση πάσχει, τότε το υποκείμενο παλεύει με αρκετές δυσκολίες.
Η πρώτη κατηγορία είναι η θυμωμένη μητέρα. Η δεύτερη είναι η εξουσιαστική, η τρίτη, η ναρκισσιστική μητέρα, τέταρτη, η μητέρα που φθονεί. Και τέλος, η συναισθηματικά μη διαθέσιμη μητέρα. Μπορεί κάποια μητέρα να έχει περισσότερα από ένα χαρακτηριστικά ή οι κατηγορίες να αλληλοδιαπλέκονται. Οι ταξινομήσεις πάντα χρειάζονται για να βάλουν μια αρχική τάξη σε ζητήματα σκιώδη και επώδυνα όπως είναι αυτό της μητρικής αποστέρησης.
Πολύ συχνά ακούω νέες γυναίκες να παραπονιούνται ότι πέφτουν τα βάρη όλα πάνω τους άπαξ και κάνουν παιδιά. Είναι γεγονός ότι ο μητρικός ρόλος είναι βαρύς και δύσκολος, καμιά φορά και άδικος, ρόλος αλλά και τόσο γεμάτος από ζωή. Είναι ο μόνος ρόλος που μεγαλώνεις παιδιά και μεγαλώνουν αυτά εσένα. Η μητρότητα, όμως, για κάποιες γυναίκες δεν είναι περίπατος. Είναι μια επώδυνη λειτουργία. Γιατί είναι γεγονός ότι όσο και να διαβάσουμε, όσο και να μορφωθούμε, γινόμαστε οι μητέρες που είχαμε. Και τι μάνα είχε ο καθένας από εμάς, εναπόκειται στη σφαίρα του τυχαίου. Η συνειδητοποίηση, όμως, αυτών που μας δυσκολεύουν καθώς και η θεραπεία είναι οι μόνοι τρόποι που μπορούν να κάνουν αυτόν το δρόμο τον λιγότερο ταξιδεμένο, έναν δρόμο που στο τέλος μας γυρίζει με ασφάλεια σπίτι.
Στον πλανήτη των διεθνών σταρ
Madonna. Ο γιος της Rocco δεν θέλει να μείνει μαζί της, ενώ με την κόρη της Lourdes αντιμετωπίζει διάφορα προβλήματα, παρόλο που δείχνει πιο κοντά στη σφαίρα της επιρροής της. Και τα δύο παιδιά ομολογούν πως βαρέθηκαν τα «διπλά» μηνύματα της μάνας τους.
Kris Jenner. Η μαμά των περιβόητων Καρντάσιανς. Την έχουν κατηγορήσει πολλές φορές για την απληστία της αλλά και την κατάντια της οικογένειάς της.
Dina Lohan. Η μαμά της Lindshay έχει πολλές ομοιότητες με την Jenner. Τα αποτελέσματα δυστυχώς είναι ορατά στην κόρη της.
Kate Moss. Το γοητευτικό μοντέλο συνεχίζει την πάρτι ζωή, με sex, drugs & rock ’n’ roll, ενώ είναι η μητέρα ενός κοριτσιού.
Courtney Love. Η χήρα του Cobain, σύμφωνα με τις ομολογίες της ίδιας της κόρης της Frances Bean, ήταν μια ανεπαρκής εξαρτημένη από ναρκωτικές ουσίες μητέρα.
Nancy Aniston. Η μαμά της Jennifer από ιδιοτέλεια έβγαλε τα άπλυτα της κόρης της στη φόρα, ενώ η ίδια η ηθοποιός ομολόγησε ότι «η μητέρα μου είναι το τελευταίο κομμάτι αρρώστιας στη ζωή μου».
Γράφει η Μαριαλένα Σπυροπούλου
Διαβάστε επίσης:
Μόνο η μανούλα καταπιέζει καλύτερα
Μια μαμά που λέει μόνο αλήθεια
Γιατί δεν θέλω να γίνω σαν τη μάνα μου
